Jou betroubare, lewende Christelike kernensiklopedie1 EN 2 PETRUS (BYBELBOEKE). Hierdie twee briewe* is deel van die groep “algemene sendbriewe” in die Nuwe Testament*. Volgens die aanhef en slot is die twee Petrusbriewe tipiese antieke briewe. 2 Petrus (saam met Judas*) vertoon egter sterk kenmerke van ’n preek. Daar was vroeg reeds groot onsekerheid of dié briewe deel van die… Lees Meer »
P-BRON. Kyk by: Pentateugbronne; en ook: Pentateug.
PAASMAALTYD. Kyk by: Pasgamaal.
PADDAN-ARAM was geleë in Bo-Mesopotamië*/Haran* (Aram–Naharajim, “Aram van riviere” – Gen 24:10; Deut 23:4; Rig 3:8). Abraham* se familie kom daarvandaan (Gen 25:20; 28:2; 31:18; 48:7). Aram* (Gen 31:20, 24, vgl Matt 1:3-4; Luk 3:33; 1 Kron 2:10) kom uit die geslagslyn van Sem* (Gen 10:22) en kleinseun van Nahor*2 (Gen 22:21). Paddan-Aram kom telkens… Lees Meer »
PADDAS. Kyk by: Diere van die Bybel.
PALEONTOLOGIE dank sy ontstaan aan die kombinering van geologie (suksessiewe aardlae) en biologie (fossiele). Reeds in 1815 het William Smith in ’n geologiese kaart van Engeland plant-suksessie in ’n definitiewe volgorde in rotslae aangetoon. Later sou Darwin* en die neo-Darwinisme ’n prominente betekenis toeken aan wat bekend staan as die “paleontologiese rekord” (bedoel is die… Lees Meer »
PALESTINA. Die naam Palestina word in verskillende kontekste gebruik. ‑Die landstreek wat ook as Kanaän* bekend staan. ‑Die naam Palestina word dikwels met die Filistyne* geassosieer. Die woorde “Palestina” en “Filistyn” kom van dieselfde Hebreeuse* stam. ‑Palestina is ook die naam wat vir die moderne staat gebruik word wat deur die Palestyne geproklameer is in… Lees Meer »
PALLIATIEWE SORG. Die woord “palliatief” het ’n Griekse* wortel, naamlik palein wat beteken om onbekwaam of nie-geskik te wees. Die Wêreld-Gesondheidsorganisasie definieer palliatiewe sorg soos volg: Palliative care is an approach that improves the quality of life of patients and their families facing the problems associated with life-threatening illness, through the prevention and relief of… Lees Meer »
PAMFILIë. Volgens Hand 2:10 was daar Jode* uit hierdie Romeinse provinsie (Kyk by: Romeinse Ryk) aan die Mediterreense kus van Klein-Asië* wat die taalwonder (Kyk by: tale) tydens Pinkster* beleef het. Op die sg eerste sending*reis vaar Barnabas*, Paulus* en Johannes Markus* vanaf Pafos in Siprus* en gaan in Perge* in Pamfilië aan land. Hier… Lees Meer »
PANENTEÏSME is ’n filosofiese beskouing oor die aard van God se verhouding tot die skepping*. Dit handhaaf die oortuiging dat God die skepping in Homself insluit, maar nie daardeur voltooi word nie, of te wel steeds groter as die skepping bly. God is in alles, maar ook groter as alles. Dis ’n middelposisie tussen deïsme*,… Lees Meer »
PANNENBERG, WOLFHART (1928–) is in Stettin, Duitsland (vroeër Pole), gebore. Pannenberg het sy teologiese studie na afloop van die Tweede Wêreldoorlog* aan die Universiteit van Berlyn begin en daarna ook aan die universiteite van Göttingen en Basel studeer. Pannenberg voltooi uiteindelik sy doktorale proefskrif aan die Universiteit van Heidelberg onder leiding van Edmund Schlink. Gedurende… Lees Meer »
PANNEVIS, ARNOLDUS (1838–1884) was onder meer skeepsdokter in die Nederlandse vloot, ’n gegradueerde taalkundige, onderwyser en kampvegter vir die erkenning en ontwikkeling van Afrikaans*. Die morele agteruitgang van die Kaapse gemeenskap het Pannevis veral toegeskryf aan ’n gebrekkige begrip van die Bybel* omdat dit nie in die toenemende aantal Afrikaanssprekendes se eie taal oorgedra is… Lees Meer »
PANTEÏSME is afgelei van die Grieks* vir “alles” (pan) en “God” (theos), en beteken letterlik: alles is God of Goddelik. God word dus met die kosmiese werklikheid vereenselwig. Twee grondvorms bestaan: die grens tussen God en mens vervaag, bv in die strewe na mistieke eenwording met die goddelike (tipies-Oosterse en ander vorms van mistisisme*) of… Lees Meer »
PAPIAS. Kyk by: Apostoliese vaders.
PAPIRI. Kyk by: Skryfgoed.
PAPIRUS. Kyk by: Skryfgoed.
PARADIGMA. Kyk by: Paradigmaleer.
PARADIGMALEER is die benaming van die kern van Thomas Kuhn se teorie oor die historiese ontwikkeling van die wetenskap*. In sy The Structure of Scientific Revolutions (1962) stel Kuhn dit dat die wetenskap nie reglynig nie, maar op ’n diskontinue en revolusionêre manier vooruitgaan deurdat een teoretiese struktuur vervang word met ’n ander een wat… Lees Meer »
PARADIGMASKUIF. Thomas Kuhn het sy paradigmaleer* op die wetenskap van toepassing gemaak, maar dit kan ook geld van enige sisteem van kennis of struktuur van denke wat op ’n gegewe tydstip in ’n bepaalde gemeenskap oorheersend is. Binne die prewetenskaplike tydperk (premodernisme) is bv geglo dat die aarde plat is en op fondamente staan “omdat… Lees Meer »
PARADYS. Twee plekke/ruimtes in die Bybel* dra die betekenis van ’n paradys. Eerstens skep God die hemel* en aarde* en ’n leefruimte vir die eerste mense, genoem die “tuin in Eden*”. Die geografiese ligging hiervan word selfs aangedui (Gen 2:8-15). Hoewel die woord “paradys” nie hier voorkom nie, word dit allerweë as sinoniem daarvoor verstaan…. Lees Meer »
PARAKLEET is ’n woord wat net in Johannes*2 se geskrifte voorkom, en dit word gebruik vir sowel Jesus* as die Heilige Gees*. Die term is regstegnies van aard en word vertaal met begrippe soos “advokaat” en “voorspraak*”, maar soms ook met “vermaner” en “trooster”. In die Johannes*-Evangelie word dit veral vir die Heilige Gees gebruik:… Lees Meer »
PARALLELISME is een van die basiese kenmerke van Hebreeuse* poësie. Twee sins- of versdele word normaalweg parallel opgebou. Verskeie soorte parallelismes kom voor: 1. Sinonieme parallelisme – wanneer die tweede vershelfte die inhoud van die eerste helfte met sinonieme begrippe herhaal (Num 21:28). 2. Antitetiese parallelisme – wanneer die inhoud van die eerste en tweede… Lees Meer »
PARISIUS, JOHANN LUDOLPH (1820– 1895) was ’n predikant van die Evangelies-Lutherse Kerk*. Ná sy studie aan die universiteite van Götingen en Halle het hy assistent-predikant van dr Perti, die moderator* van die Lutherse Kerk*, by die Kreuzkirche in Hanover geword. Hy het ook letterkunde en sang onderrig en ’n versameling van vyftig liedere gepubliseer. Petri… Lees Meer »
PASCAL, BLAISE (1623–1662) se eerste groot werk wat uit ’n versameling van 18 briewe bestaan het, Les provinciales, spruit voort uit die stryd tussen die Janseniste (by wie sy familie se simpatie gelê het) en die Jesuïete*. Jansenisme was ’n Katolieke* beweging wat die kerkvader Augustinus* se standpunt oor genade en die vrye wil ondersteun… Lees Meer »
PASCHASIUS (RADBERTUS) (786–860) se belangwekkende De Corpore en Sanguine Domini (Oor die liggaam en bloed van die Here) was die eerste verhandeling oor die eucharistie*. Hy is ook die skepper van die begrip transsubstansiasie* wat deur die Katolieke Kerk* gebruik word om aan te toon op watter manier Jesus* Christus* in die nagmaal* teenwoordig… Lees Meer »
PASGA is die fees wat die verlossing van Israel* uit Egipte* gedenk. Dit kom van die Hebreeuse* woord pesa wat gebruik is vir die verbygaan van die “doodsengel”. Dit is met die volmaan van die eerste maand van die Bybelse* kalender (14/15 Abib*, later Nisan*; Kyk by: Kalenders) gevier en het sewe dae geduur (Num… Lees Meer »
PASGAMAAL / PAASMAALTYD. Pasga kom van pesach (Hebreeus*) – om verby te gaan of oor te slaan. Dit verwys na die engel*2 van die Here wat, net voor die tiende plaag (Kyk by: Plae) Egipte* getref het, die huise van die Israeliete*, wat met bloed bestryk was, verbygegaan het, sodat die plaag hulle verbygegaan het… Lees Meer »
PASIFISME. Anders as die militarisme, verwerp die pasifisme (afgelei van die Latynse pacificus – vredemakend) elke vorm van oorlog. Die “radikale pasifiste” is voorstanders van “geweldloosheid” (“non-resistance”), terwyl die “parsiële pasifiste” kies vir “geweldlose verset” (“non-violent resistance”). Waar eersgenoemdes elke vorm van verset verwerp, aanvaar laasgenoemdes wel verset, maar dan in nie-gewelddadige (nie-dodende) vorm. Terwyl… Lees Meer »
PASTOOR (van Latyn pastor = herder) word in die Katolieke Kerk* gebruik vir die priester*2 belas met die leiding en die geestelike sorg in ’n parogie (gemeente). In Pinkster-* en charismatiese* kerke word die teologies- of Bybelskool-opgeleide persoon wat op verskillende maniere leiding in die gemeente/kerk gee, ook dikwels “pastoor” genoem. Dit geld ook sommige… Lees Meer »
PASTOR (van Latyn pastor = herder) word in gereformeerde* kringe soms gebruik om die predikant* in sy herderlike/pastorale* hoedanigheid aan te dui.
PASTOR VAN HERMAS, DIE. Kyk by: Hermas.
PASTORALE BERAAD moet onderskei word van “Bybelse*” of “Christelike” beraad. Waar eersgenoemde die resultaat is van ’n sinvolle integrering van teologie* enersyds en insigte uit die geesteswetenskappe andersyds, is laasgenoemde meer skepties oor sielkundige en ander teorieë. Laasgenoemde is ook geneig om meer direkte advies uit die Bybel* te gee. Pastorale beraad verwys na die… Lees Meer »
PASTORALE BRIEWE, DIE. Paulus* se twee briewe aan Timoteus* word saam met dié aan Titus* die “Pastorale briewe” genoem – ’n term wat vir die eerste keer in 1753 deur die piëtistiese (Kyk by: Piëtisme) teoloog Paul Anton gebruik is. Hulle word sedert die 19de eeu saam gegroepeer omdat hulle groter ooreenkomste met mekaar as… Lees Meer »
PASTORALE SIELKUNDE. Akademies gesproke, bestaan daar nie so ’n dissipline of vakgebied nie. Dié term verwys na pogings in óf die sielkunde óf die teologie* om, in die lig van ’n interdissiplinêre aanpak, sielkundige kennis oor die mens te betrek by ’n teologiese of pastorale antropologie. Die kernvraag is hoe om sielkundige kennis te gebruik… Lees Meer »
PASTORALE SORG veronderstel die kommunikatiewe handelinge van God se vertroostende en hulpverlenende betrokkenheid by mense. Dié kommunikatiewe handelinge vind plaas vanuit ’n Skriftuurlike en psigologiese verantwoordbare pastorale grondhouding. Pastorale sorg fokus veral op die spirituele dimensie van hulp in nood en is op die totale mens gerig. Pastorale sorg, waarvan die geskiedenis ingebed is in… Lees Meer »
PATERNALISME dui op ’n “vaderlike” optrede waardeur die een deur die ander op ’n bevoogdende en kontrolerende manier behandel en “minderjarig” gehou word. Die ergste vorm van paternalisme is om die ander alle seggenskap oor sake wat hom of haar raak, te ontsê. Paternalisme vertoon verskillende gestaltes. Op ’n interpersoonlike vlak kan die een mens… Lees Meer »
PATMOS is ’n klein, rotsagtige eiland, 24 km in omtrek, aan die Egeïese See naby die moderne Turkye, en is veral beroemd as die plek waar Johannes* sy Openbaring* sou ontvang het (Op 1:9). Later Christelike tradisies (Eusebius*) beweer Johannes is daarheen verban in die tyd van keiser* Domitianus (95, 96 nC), maar dit is… Lees Meer »
PATON, ALAN STEWART (1903–1988) is die skrywer van novelles, was ’n politieke aktivis en het as ’n leier van die anti-apartheidsbeweging opgetree. Hy het internasionale erkenning ontvang vir sy novelle Cry, the Beloved Country (1948). Hierdie novelle vertel die verhaal van ’n Zoeloe*-predikant*, Stephen Kumalo. Dit is later musikaal verwerk, getiteld Lost in the Stars,… Lees Meer »
PATRIARGALE STELSEL. Patriargie is waar mag, gesag en voorregte die prerogatief van manlike volwassenes is. Dit word dikwels religieus geregverdig as “God se wil”. Die patriargale stelsel kom universeel voor. Daar is aanduidings van matrifokale (vroue se aktiwiteite in die sentrum), matrilokale (jonggetroudes woon by die vrou se familie) en matriliniêre (afstammelingskap volgens die vrou… Lees Meer »
PATRICK (circa 390–460) word beskou as die sendeling* wat Ierland tot die Christendom* bekeer het. Hierdie Romeinse burger, die seun van Calpurnius en Concessa, is in Brittanje gebore. Toe hy sestien jaar oud was, het ’n bende Ierse plunderaars hom gevange geneem. Patrick het in ’n Christenhuis grootgeword, maar sy wanhopige situasie as slaaf* het… Lees Meer »
PATRIOTISME is vaderlandsliefde. Die Latynse woord patria waarna dit verwys, beteken vaderland, maar dan in ’n wyer betekenis as bloot “grondgebied” om ook emosionele elemente soos verbondenheid aan die grond, solidariteit met voorgeslagte, landgenote en toekomstige geslagte, nasietrots en ontsag vir gemeenskaplike simbole, gebruike en instellings in te sluit. As ’n indiwiduele burgerlike deug, behels… Lees Meer »
PATRIPASSIANISME. Kyk by: Modalisme.
PATRISTIESE TEOLOGIE verwys na die skrywes en teologiese werke van die kerkvaders* (patres = vaders) van ongeveer die eerste vyf eeue na Christus*, nie net in hulle indiwiduele hoedanigheid nie, maar ook in die gemeenskaplike verband van sinodes* en konsilies* van dié tyd. Die Protestantse* tradisie beskou die Konsilie van Chalcedon (451) as ’n benaderde… Lees Meer »
PATRISTIESE TYDPERK. Kyk by: Kerkvaders.
PATRYSE. Kyk by: Diere van die Bybel.
PAULUS is al die tweede stigter van die Christelike geloof* genoem. Self sou hy hierdie beskrywing afwys. In ’n ietwat minder beskeie oomblik kon hy wel sê “ek het harder gewerk as hulle almal” (1 Kor 15:10), maar min sal hom hierdie aanspraak misgun. Hy was onteenseglik ’n besondere werktuig van die Here om die… Lees Meer »
PAULUS, NATANAEL SHINDELE (1925–1999), ’n Namibiër van geboorte, is ná sy opleiding te De Coligny-Teologiese Skool in die Oos-Kaap, in 1963 as eerste swart NG Kerk*-geordende (Kyk by: Orden) in Suidwes-Afrika (nou Namibië) bevestig. Die sending* van die NG Kerk in Namibië ontwikkel as ’n aparte aksie nadat die NG Kerk in 1957 die sg… Lees Meer »
PAUW, CHRISTOFF MARTIN (1940–) stam uit ’n sending*familie. Sy oupagrootjie, eerw Jacobus Cornelis Pauw*, het in 1861 as sendeling* uit Holland gekom en in Zoar, Zuurbraak en veral Wellington gewerk waar hy ’n leidende rol gespeel het in die vroeë geskiedenis van die NG Sendingkerk* en ook as dosent aan die Sendinginstituut*. Sy oupa, ds… Lees Meer »
PAUW, JACOBUS CORNELIS (1837–1918) is in Leiden, Nederland, gebore en voltooi sy teologiese studie in 1861 in Amsterdam met die oog op ’n sending*loopbaan in China*. Hy word egter deur dr W Robertson* as sendeling* vir Suid-Afrika gewerf. Ná sy aankoms in 1861, werk Pauw op die sendingstasie Zoar en in die Zuurbraak-sendinggemeente. Hy was… Lees Meer »
PEDOFILIE of pederastie, is die seksuele bevrediging wat by voorkeur op kinders as seksobjek gerig is. Hoewel daar in sekere samelewings, bv die klassieke Griekse samelewing, goedkeuring verleen is aan bepaalde vorms van pedofilie, word dit vandag oor die algemeen beskou as ’n ernstige vorm van afwykende seksuele gedrag wat die betrokke volwassene blootstel aan… Lees Meer »
PEKA was die adjudant van koning Pekahia* van Israel*4. Hy het Pekahia onttroon en daarna twintig jaar lank in Samaria* regeer (volgens 2 Kon 15:27, hoewel dit eerder ’n korter periode van ongeveer 735–732 vC was). Hy het saam met Resin* van Damaskus ’n opstand teen Assirië beplan en toe in die Siro-Efraimitiese* oorlog teen… Lees Meer »
PEKAHIA was die sewentiende koning van die noordelike koninkryk, Israel*4, wat sy pa Menahem* opgevolg het en twee jaar lank (737–735 vC) ’n goddelose regeringstyd gehad het. Hy word deur sy adjudant, Peka*, in die toring van sy paleis in Samaria* vermoor, waarna Peka die voorlaaste koning van Israel word voor die ballingskap*1 (2 Kon… Lees Meer »
PELAGIANISME. Pelagius*, ’n vyfde-eeuse monnik, het die erfsonde* verwerp en in die plek daarvan geleer dat die mens uit eie krag salig kan word. Die mens word, aldus Pelagius, soos Adam* sonder sonde* gebore met ’n vrye wil en keuse. Hoewel die vrye wil ook deur die sonde aangetas is, kan die mens vír of… Lees Meer »
PELAGIUS (circa 354–420/440) is waarskynlik êrens in die Britse Eilande gebore, moontlik op die Isle of Man. Hy het later dié eiland se biskop* geword. Hy het ’n goeie opvoeding ontvang en kon Grieks* en Latyn vlot praat. Pelagius het die meeste van sy tyd as monnik* deurgebring en ’n asketiese* lewe gevoer. Later het… Lees Meer »
PELIKANE. Kyk by: Diere van die Bybel.
PELLISSIER, GEORGE MURRAY (1881–1954) is op Bethulie gebore. Hy matrikuleer aan Grey-Kollege en ná studie op Stellenbosch en aan die Universiteit van Londen, is hy in 1907 bevestig as leraar van die Voortrekkergemeente Pietermaritzburg. Danksy sy ywer is die historiese Voortrekkerkerk* herstel en as museum ingerig. Op kultuurgebied was hy ’n vurige stryder vir die… Lees Meer »
PELSER, JOHANNES JACOBUS (JANNIE) (1954–) het in 1985 predikant* van die NG Kerk*-gemeente Rant-en-Dal in Krugersdorp geword waaraan hy in die jare daarna afwisselend as voltydse of deeltydse predikant verbonde was. Hy trek aanvanklik aandag met sy musiekbediening as een van die eerste geslag mense wat ’n ruimer vorm van lofprysing* en aanbidding deur musiek… Lees Meer »
PENINNA is een van die twee vroue van Elkana* wat, anders as Hanna* aanvanklik, met kinders geseën was. In 1 Sam 1 lees ons van die stryd tussen Peninna en Hanna vir Elkana se liefde. Alhoewel Elkana vir Peninna en haar kinders sorg, gee hy vir Hanna dubbel die sorg, omdat hy lief vir haar… Lees Meer »
PENTAPOLIS. Die vyf groot stede van die Filistyne*. Kyk by: Asdod*, Askelon*, Ekron*, Gasa* en Gat*.
PENTATEUG bestaan uit die eerste vyf boeke van die Ou Testament*, te wete Genesis*, Eksodus*, Levitikus*, Numeri* en Deuteronomium*. Die woord beteken letterlik “vyf boekrolle”. In die Joodse tradisie word hierna ook as die tora* (wet, lering) verwys. In sommige tradisies word dit ook die Vyf Boeke van Moses* genoem, hoewel algemeen aanvaar word dat… Lees Meer »
PENTATEUGBRONNE. Sedert die vroeë Joodse* tradisies, soos bv reeds duidelik is uit die na-ballingskapse literatuur in die Ou Testament* wat gereeld na die “wet van Moses” verwys, is Moses* as die outeur van die hele Pentateug* beskou. Hierdie tradisies sluit aan by die feit dat Moses in ’n sekere sin die hoofkarakter van (veral) die… Lees Meer »
PENTECOSTAL HOLINESS CHURCH is deel van die Pinkstertradisie in Suid-Afrika (Kyk by: Pinksterbeweging – Teologies) en het in 1913 tot stand gekom. Hulle hoofkantoor is in Krugersdorp en hulle het ongeveer 50 000 lidmate (2015).
PERDE. Kyk by: Diere van die Bybel.
PERDEBYE. Kyk by: Diere van die Bybel.
PÊREL. Kyk by: Juwele en edelstene.
PERES is die seun wat Juda*1 by Tamar* gehad het nadat Tamar vir Juda oorreed het om sy verantwoordelikheid as losser na te kom (Gen 38). In Rut 4:12 word die seën uitgespreek dat die kinders van Boas* en Rut* soos die huis van Peres sal wees. Met hierdie verwysing word die stories van Rut… Lees Meer »
PERFEKSIONISME verwys na die morele beywering vir heiligheid* in die sin van foutloosheid en volmaaktheid. So beskou, is perfeksionisme ’n uiters moeisame saak van menslike prestasie. In die lang kerkgeskiedenis is daar verskeie voorbeelde van geestelike bewegings wat die strewe na perfeksionisme op grond van menslike vermoëns sentraal gestel het. Sulke pogings, soos in die… Lees Meer »
PERGAMUMis bekend as die ou hoofstad van die Attalidiese koninkryk, maar ook as derde van die sewe gemeentes* in Openbaring* (1:11; 2:12), en as een van die oudste en beroemdste stede aan die weskus van Klein-Asië. Die stad, teen hellings gebou, se akropolis toring bo die omgewing uit en was ’n natuurlike vesting teen aanvalle… Lees Meer »
PERKAMENT. Kyk by: Skryfgoed.
PERKINS, WILLIAM. Kyk by: Gevoelsgodsdiens.
PERPETUA VIVIA (?–circa 203) het in die tyd van die wrede Romeinse keiser* Septimus Severus geleef en uiteindelik onder sy hand die martelaardood gesterf. Perpetua, ’n aantreklike vrou van Kartago, het ’n toegewyde ma en twee gelowige broers gehad, maar haar pa was ’n heiden*. Vanweë Perpetua se eie toewyding aan die Christelike geloof* het… Lees Meer »
PERS/MEDIA EN GODSDIENS staan dikwels (maar nie noodwendig nie) in ’n spanningsverhouding. Die belangrikste funksie van die pers/media is tradisioneel om aktuele inligting (nuus) op so ’n manier bekend te maak dat lesers/gebruikers dit gereeld sal wil koop. Dit moet dus interessant en relevant wees. Daarom word dikwels klem gelê op “slegte nuus”: die ongewone… Lees Meer »
PERSIESE RYK het ’n belangrike rol gespeel teen die einde van die geskiedenis wat in die Ou Testament* beskryf word, van die einde van die ballingskap* in Babel* tot met die val van die Persiese Ryk in die tyd van Aleksander*1 die Grote. Die ryk is gevestig deur Kores* die Grote. Die Perse was eers… Lees Meer »
PERSONALISME. Hoewel denke oor die menslike persoon van die vroegste filosofie* af aangetoon kan word, word die term “personalisme” hoofsaaklik gebruik vir ’n denkrigting van die eerste helfte van die 20ste eeu. Dit is denke oor die aard en waarde van die mens in sy/haar intieme besondersheid. Die personalisme ontwikkel as reaksie op twee verskynsels…. Lees Meer »
PERSOON wys op daardie identiteit wat die mens se binneste tot ’n eenheid saambind en ’n deurlopende konstantheid behou deur die veranderings wat in die leeftydsfases plaasvind. “Persoon” is ’n vloeibare term waarvan die presiese betekenis sal wissel na gelang van die deskundige wat dit gebruik en die hoek waaruit dit bekyk word. Die terme… Lees Meer »
PERSOONLIKE ETIEK. Kyk by: Etiek (Persoonlike).
PERSVRYHEID / MEDIAVRYHEID is ’n aspek van vryheid van spraak (“freedom of expression”) en dui gewoonlik op die vryheid wat alle massakommunikasiemedia soos koerante, tydskrifte, radio en televisie het om onafhanklik van eksterne druk ruimte te gee aan diverse menings, al gee dit aanstoot aan sommige. Persvryheid (deesdae by voorkeur mediavryheid genoem) is ’n integrale… Lees Meer »
PESJITTA verwys na die Siriese vertaling van die Ou Testament*. Pesjat in Siries beteken “eenvoudig”, dus is dit “die eenvoudige vertaling”. Siries* was die Aramese* dialek van Edessa (moderne Urfa in Turkye) waarin die Christendom* versprei het na Mesopotamië* en die Iranse plato. Dit is uit ’n Hebreeuse* teks vertaal en het dus met beide… Lees Meer »
PETERS, GERHARD WILHELM (1907–1988) het as kerkleier en sending*kundige gedurende die tweede helfte van die 20ste eeu ’n belangrike rol in teologiese* en sendingkringe gespeel. Hy is in Rusland gebore, maar ná sy pa se dood het hy en sy ma na Meksiko en later na Kanada verhuis. In hierdie tyd verander hy sy voornaam… Lees Meer »
PETERSEN, SYDNEY VERNON (1914–1987) gee aan die lewe van die bruinmens met gevoelens van verset én aanvaarding gestalte in die Afrikaanse poësie. Met die beste verse in Die enkeling (1944) en Die stil kind en ander verse (1948) maak hy indruk deur eenvoud, wrangheid en direktheid, terwyl die veelvuldige gebruik van die dialoog aan sommige… Lees Meer »
PETRUS (PERSOON) (Grieks* vir “rots”) was ’n boorling van Galilea* wat soos die Galileërs in ’n dialek gepraat het (Matt 26:73). Vroeg in Jesus* se bediening bring Petrus se jonger broer, Andreas*, hom na Jesus (Joh 1:40-41). Hy is ’n visser wat saam met Jakobus* en Johannes*, die seuns van Sebedeus*, grootgeword het. Hy was… Lees Meer »
PFANNER, WENDELIN (FRANZ) (1825–1909), ’n Oostenrykse boereseun, is in 1850 as priester*2 in die Katolieke Kerk* toegelaat. Mettertyd aanvaar hy die naam Franz en stig in 1869 ’n Trappiste-klooster in Bosnië – indertyd nog deel van Turkye. Hy kom na Suid-Afrika en stig op 26 Desember 1882 die klooster* Marianhill in die destydse Natal. Dit… Lees Meer »
PHILANDER, PETER JOHN (1921–2006) het as digter aandag gegee aan rasseverhoudings in Suider-Afrika, onder meer in die bundel Vuurklip (1960) en Zimbabwe (1968). In Vuurklip wil hy die geskiedenis en mite van die Khoekhoen* as epiese saga aanbied, maar dit word nie veel meer as ’n kroniek van doen en lates nie. In Zimbabwe trek… Lees Meer »
PHILIP, JOHN (1777–1851) was ’n omstrede kerklike en politieke figuur sedert sy aankoms aan die Kaap in 1819. Hy was ’n filantroop, soos ook geblyk het uit sy optrede as superintendent van die Londense Sendinggenootskap* (LMS) wat later die Kongregasionalistiese Kerk* sou word. Hoewel hy nie formele opleiding gehad het nie, het dr Philip (soos… Lees Meer »
PHIRI, THOMAS (circa 1860–1941), seun van een van die eerste bekeerlinge uit die Bakgatla-volk in Botswana, onderskei hom vroeg as bekwame en toegewyde werker. Hy ontvang onderwysopleiding op Morija in Lesotho, en werk etlike jare as evangelis op Malokwane waar hy toe en vir baie jare daarna uit eie fondse deur hoofman Len- tswe ondersteun… Lees Meer »
PIENAAR, EDUARD CHRISTIAAN (1882–1949) is op Potchefstroom gebore en sluit as sewentienjarige seun gedurende die Anglo-Boereoorlog* (1899–1902) by die magte van genl Piet Cronjé aan. Met Cronjé se oorgawe in Februarie 1900 by Paardeberg, is Pienaar na St Helena gestuur. Ná die oorlog behaal Pienaar sy matriek in die Paarl en verwerf BA op Stellenbosch…. Lees Meer »
PIENAAR, PETRUS ARNOLDUS (PINE) (1930–) kan dalk as een van die laaste tradisionele “kerkstigters” uit die geledere van die NG Kerk* beskou word: hy het in 1985 die Portugese NG Kerk in Portugal gestig met twee gemeentes, Congregacao de Porto en Congregacao de Lisboa. Pienaar is op Nelspruit gebore, het aan die Universiteit van Kaapstad… Lees Meer »
PIERNEEF, JACOB HENDRIK (1886–1957), Suid-Afrika se bekendste landskapskilder, het hom ook in die etskuns en hout- en linosneekuns onderskei ná sy opleiding aan die Rotterdamsche Akademie van Beeldende Kunsten. Hy het aanvanklik verskeie beroepe gevolg – van tabakhandelaar tot bibliotekaris. Hy was van 1920 af lektor by die normaal-onderwyskolleges van Heidelberg en Pretoria, maar wy… Lees Meer »
PIETER DIE GROTE (TSAAR) (1672–1725), veertiende kind van Aleksei I, word op tienjarige ouderdom saam met sy enigste oorlewende broer Ivan (’n invalide) mede-tsaar van Rusland. Sy ouer half-suster, Sofia, word regentes. Toe Sofia in 1689 uitgeskakel is, word sy ma, Natalija, regentes. Ná haar dood in 1694 word Pieter nogmaals medeheerser, maar met Ivan… Lees Meer »
PIETER VAN DRIMMELENMEDALJE. Kyk by: Ds Pieter van Drimmelenmedalje en –prys.
PIETERSE, HENDRIK JOHANNES CHRISTOFFEL (HENNIE) (1936–) behaal BA (Admissie) en BD aan die Universiteit van Pretoria. In 1978 voltooi hy ’n DTh aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n proefskrif in die homiletiek*. In 1962 word hy in sy eerste NG gemeente, Shabani, in die huidige Zimbabwe, bevestig. Hierna bedien hy Wonderboompoort (1964), Suidoos-Pretoria (1969)… Lees Meer »
PIËTISME verwys positief na ’n geloof* wat klem plaas op persoonlike toewyding aan God en ’n vroom lewenswyse. Histories word piëtisme as teologiese en geestelike beweging in die Lutherse Kerk* herlei na die werk van Philipp Jakob Spener* (gebore 1635). Hy wou die koue, intellektuele en dogmatiese godsdiens van die Lutherse Ortodoksie vervang met ’n… Lees Meer »
PILATUS was die vyfde Romeinse goewerneur wat oor die Romeinse provinsie (Kyk by: Romeinse Ryk) Judea* (Judea, Samaria* en Idumea) regeer het (26–36 nC). Hy is ’n Romeinse ridder met die ampsbenaming “prefek” (Latyn: praefectus), hoewel “prokurator” later gebruik is. Pilatus word in Hand 3:13; 4:27; 13:28; en 1 Tim 6:13 genoem. Daar is min… Lees Meer »
PILLAY, GERALD JOHN (1953–) is gebore as vierde geslag van Christen-Indiërs wat in die middel van die 19de eeu na Suid-Afrika geëmigreer het. Hy het sy opleiding aan die Universiteit van Durban-Westville ontvang en uiteindelik twee doktorsgrade verwerf. Aanvanklik was hy as dosent in die kerkgeskiedenis verbonde aan die Universiteit van Durban-Westville, waarna hy na… Lees Meer »
PILLAY, VICTOR (1957–) het as negejarige seun aangetrokke gevoel tot wat bekend was as die “Wayside Sunday School”. Dit sou uiteindelik lei tot sy bekering* en doop* in die Reformed Church in Africa (RCA)*. Mettertyd sou sy hele gesin (behalwe sy ma wat vroeg oorlede is) Christene word. Op 32-jarige ouderdom voel hy hom geroep… Lees Meer »
PINEHAS is in die Ou Testament* die naam van twee priesters*1. ‑Die seun van Eleasar* en kleinseun van Aäron*. Toe Israel* by Sittim afgode begin aanbid en Moabitiese* en Midianitiese* vroue geneem het, het Pinehas die eer van God verdedig. Hiervoor is hy deur God beloon met ’n blywende priesterskap (Num 25:7-18). Hy was ook… Lees Meer »
PINKSTER / PINKSTERFEES is die Christelike fees wat die uitstort van die Heilige Gees* herdenk. Pinkster was oorspronklik ’n dankseggingsfees vir die oes (Eks 23:16; 34:22), in Hebreeus* sjavuot, “weke”, wat verwys na die feit dat Pinkster sewe weke ná Pasga* volg (Kyk by: Feeste). Daarom is die Griekse* naam vir die fees pentekosté (50),… Lees Meer »
PINKSTER-CHARISMATIESE SPIRITUALITEIT. As gereformeerde* spiritualiteit* nugter is, is evangeliese spiritualiteit innig, en Pinkster-charismatiese spiritualiteit uitbundig. Hulle eredienste verloop baie vry en spontaan, hulle sang is nog eenvoudiger as dié van die evangeliese (of evangelikaalse) kerke, hulle sing dikwels dieselfde sinnetjie oor en oor, en hulle is ten volle liggaamlik betrokke by die sang. Hulle werk… Lees Meer »
PINKSTER-PROTESTANTSE KERK vorm deel van die Pinkstertradisie in Suid-Afrika (Kyk by: Pinksterbeweging – Teologies*) en het in 1958 uit die Apostoliese Geloofsending (AGS)* tot stand gekom. Die kerk het sedertdien gegroei tot ’n wesenlike deel van die Pinksterbeweging in Suid-Afrika, alhoewel nie die grootste nie. Hulle hoofkantoor is in Elandsfontein in Germiston. Hulle het 250… Lees Meer »
PINKSTERBEWEGING (HISTORIES). Die Pinksterbeweging het in die VSA ontstaan, aanvanklik in 1901 in Topeka, Kansas, onder leiding van die Metodiste*-predikant Parham, en daarna in 1906 in Azusastraat in Los Angeles, Kalifornië, in ’n ou Metodiste-kerkgebou, onder die leiding van ’n heiligheidsprediker, William Seymor. Dit is van die begin af gekenmerk deur die doop met die… Lees Meer »
PINKSTERBEWEGING (TEOLOGIES). Daar is ’n wydverbreide misverstand dat dit in die Pinksterbeweging eensydig oor die Heilige Gees* gaan. Hierdie Christelike groepering se geloofsoortuigings kan eerder saamgevat word in die sg “Four Square Gospel” (“Vierkant-evangelie”): Jesus is die Verlosser, die Geneser, die Doper met die Gees, en die komende Koning. Hulle lê baie nadruk op persoonlike… Lees Meer »
PINKSTERBIDURE, wat tradisioneel oor die tien dae vanaf Hemelvaart* tot Pinkstersondag strek, het ’n lang geskiedenis, en is eiendomlik aan die NG Kerk*-familie in Suid-Afrika. Dit het in 1860 ontstaan tydens die herlewing wat in die Kaapse NG Kerkfamilie* plaasgevind het, en die bedoeling was dat hierdie bidure* elke jaar sou plaasvind, en ’n tyd… Lees Meer »
PINKSTERKERK VAN GOD IN SUID-AFRIKA het verbintenisse met die Pinkstertradisie (Kyk by: Pinksterbeweging – Teologies) en hulle hoofkantoor is in Vanderbijlpark. Hulle het 50 gemeentes met ’n lidmaattal van nagenoeg 9 000 (2015). Hulle fokus veral op die bereiking van kerklosses en kerkloses.
PISIDIË was ’n bergagtige streek in die suide van die Romeinse provinsie (Kyk by: Romeinse Ryk) Galasië*, Klein-Asië*, begrens deur Frigië* in die noorde, Likaonië in die ooste, Pamfilië* in die suide en Lisië in die weste. Pisidië word twee keer in Handelinge* genoem (13:14; 14:24). Paulus* reis hierdeur tydens sy eerste sending*reis. Van Perge*… Lees Meer »
PISON is een van die vier riviere wat uit Eden* gevloei het (Gen 2:11-14). Die identiteit daarvan is onseker, maar dit verwys miskien na ’n wadi Fisan, of “mond” (van ’n rivier), of “opspring”, dus ’n gedeeltelike gelykskakeling van klank met die ander riviernaam wat in dié konteks vermeld word (Gihon*). Die één rivier wat… Lees Meer »
PITOM is volgens Eks 1:11 een van twee voorraadstede (die ander stad was Rameses) wat die Israeliete onder dwang as slawe-arbeiders vir die farao* moes bou. Aangesien Pitom in Egipties “huis van Atum (songod)” beteken, kan dit dalk met die meer bekende Heliopolis aan die oostekant van die Nyl*-delta in verband gebring word.
PITYANA, NYAMEKO BARNEY (1945–) is aanvanklik as regsgeleerde in Suid-Afrika opgelei. As uitgewekene studeer hy teologie* aan King’s College, Londen, en word opgelei as Anglikaanse* priester*2 in Oxford. Hy dien in gemeentes in Milton Keynes en Birmingham, Engeland. Van 1988 tot 1992 is hy in Genève die direkteur van die Wêreldraad van Kerke* se Programme… Lees Meer »
PLAASBEKLEDING dui op die gedagte dat Jesus* Christus* in die plek van die mensdom gesterf het en God se straf* op hulle sonde* namens hulle gedra het. Hierdie gedagte kom meermale in die Nuwe Testament* voor. In Mark 10:45 word Jesus se dood as ’n “losprys* vir baie mense” beskryf. Die Johannes*-Evangelie verwys na Jesus… Lees Meer »
PLAATJE, SOLOMON TSHEKISHO (SOL) (1876–1932) is op die plaas Doornfontein naby Boshof gebore en het by die Lutherse* sending*skool op Pniel sy opleiding gekry. In 1892 het hy ’n leerder-onderwyser geword. Plaatje kon sewe tale vlot praat. Hy het tydens die beleg van Mafeking (tans Mafikeng) as hoftolk opgetree en werke van William Shakespeare in… Lees Meer »
PLAATJIES-VAN HUFFEL, MARY-ANNE (1959–) is met ds David van Huffel van die Verenigende Gereformeerde Kerk (VGKSA)* getroud. Ná die verwerwing van haar BTh (Hons) aan die Universiteit van Wes-Kaapland, word sy in 1991 die tweede vroueproponent in die destydse NG Sendingkerk*. Die volgende jaar word sy in Robertson-Oos as die eerste vrouedominee in die hele… Lees Meer »
PLAE. As algemene verwysing na ’n oordeel van God, kan die begrip plaag dui op ’n siekte of pes (1 Sam 6:4) of natuurrampe (1 Kon 8:37). Die eerste verwysing na “plaag” is die beskrywing van hoe die farao* deur die Here* gestraf word omdat hy onwetend die getroude Sarai* as vrou neem (Gen 12:17)…. Lees Meer »
PLANETE. In Gen 2:19 lees ons dat God die diere en voëls wat die Here* uit grond gevorm het, na die mens* toe gebring het “om vas te stel hoe hy elkeen sou noem, en wat die mens elke lewende wese sou noem, dit sou sy naam wees”. Die mens het ook aan nie-lewende dinge… Lees Meer »
PLANTE IN DIE BYBEL. Die Bybel* verwys na heelwat plante. In die bespreking daarvan is daar ’n paar foute wat vermy moet word. In die eerste plek is konsepte soos genus en spesie moderne klassifikasiesisteme. Die Bybel was meer geïnteresseerd in die gebruike en voorkoms van plante. Verder is daar heelwat verskille in die vertaling… Lees Meer »
PLATO. Kyk by: Platonisme en Neo-Platonisme.
PLATONISME EN NEO-PLATONISME. Plato (427–347 vC) word met reg beskou as een van die grootste denkers van alle tye en kulture. Hy was die eerste Griekse denker van die antieke tyd wat ’n omvattende, sistematiese, filosofiese beskouing uitgewerk het oor die wese van die werklikheid, die aard van ware kennis, ’n deugsame lewe, die doel… Lees Meer »
PLAYER, GARY (1935–) het ’n legende in sy eie tyd geword. Hy is een van die suksesvolste internasionale gholfspelers van alle tye en bekend vir sy uitgesproke Christenskap, sy toewyding aan uitnemendheid en sy beginselvastheid. Hy is in Johannesburg gebore as die seun van ’n mynwerker. In 1953 begin hy beroepsgholf speel, maar word in… Lees Meer »
PLEKNAME EN GODSDIENS. Sedert die vestiging in 1652 van die Protestants-gereformeerde* geloof aan die Kaap het die Statebybel* as basis en riglyn gedien vir die meerderheid van die inwoners van Europese oorsprong. Vir bykans twee eeue was dit selfs die enigste leesstof vir baie van die afgeleë boeregesinne, asook vir nomadiese trekboere en later die… Lees Meer »
PLIG dui in Christelike sin op dit wat ’n mens kragtens God se roeping in jou besondere omstandighede behoort te doen. ’n Mens kan ’n botsing van pligte beleef (Kyk ook: Morele dilemma). Vanuit die liefdesnorm is die plig om lewens te bewaar, bv belangriker as die plig om die feitelike waarheid te vertel. Byvoorbeeld:… Lees Meer »
PLIGTE-ETIEK. Kyk by: Daad-etiek.
PLURALISME in die teologie* en godsdiensfilosofie is die standpunt dat verskillende godsdienste ’n gelyke aanspraak op waarheid het, en dat die een dus nie as “beter” as die ander geag kan word nie. Drie standpunte kan binne hierdie breë benadering onderskei word. ’n Eerste groep denkers beweer dat alle godsdienste wel normatief is aangesien hulle… Lees Meer »
PLURIFORMITEIT VAN DIE KERK. Christene bely almal die eenheid* van die kerk as ’n geloofswaarheid. Hoe moet die verskeurdheid van die kerk in talryke denominasies dan beskou word? Abraham Kuyper* het met die oog hierop die leer van die pluriformiteit van die kerk ontwerp. Met hierdie teorie wou hy die toestand van kerklike verdeeldheid regverdig…. Lees Meer »
PNEUMATOLOGIE is die leer oor die Heilige Gees*. Hoewel die Heilige Gees as derde Persoon binne die Goddelike Drie-eenheid* (una substantia, tres personae – “een Wese, drie Persone”, soos geformuleer deur Tertullianus*) reeds in die Ou Testament* aanwesig is, ontwikkel die teologiese verstaan van die Heilige Gees eers in die Nuwe Testament*. Christus* verwys na… Lees Meer »
POLEMIEK. Kyk by: Apologetiek.
POLIGAMIE dui op die situasie van ’n persoon wat gelyktydig met meer as een ander persoon in ’n huweliksverbintenis (Kyk by: Huwelik) verkeer. Die mees algemeen voorkomende vorm is poliginie (’n man wat gelyktydig met meer as een vrou getroud is), terwyl poliandrie (’n vrou wat gelyktydig met meer as een man getroud is) veel… Lees Meer »
POLIKARPOS (circa 69–155) het, terwyl hy die marteldood gesterf het, verklaar dat hy reeds 86 jaar lank ’n Christen* is. Moontlik kan ’n mens ook hierin iets van die toe al bestaande praktyk van die kinderdoop* lees. Hy het in die tydperk geleef waarin die Christendom* vinnig gegroei het, waarin die eerste geslag Christene en… Lees Meer »
POLITEÏSME – van die Griekse woorde poli- (baie) en theos (God), dus veelgodedom – vertoon so ’n wye verskeidenheid vorms dat geen enkele voorstelling algemeen-geldig is nie. Gewoonlik gaan dit met beeldediens gepaard. Soms is ’n oppergod met ’n hiërargie van mindere gode aanvaar, elk met sy of haar eie magsgebied, kultus en tempel. Die… Lees Meer »
POLITIEK. Alhoewel Christene nog altyd sosiaal betrokke was op humanitêre terrein, beleef sommige steeds ’n ongemaklikheid wanneer dit by sosiaal-politieke betrokkenheid kom. “Politiek” kan op meer as een manier gedefinieer word. ’n Breër definisie omskryf politiek as die kuns van saamleef binne ’n gemeenskap. Die HAT (2005) gee ’n enger definisie van politiek as die… Lees Meer »
POLITIEKE ETIEK. Politieke filosofie verwys na die filosofiese dissipline waarin daar nagedink word oor vraagstukke wat opgeroep word deur die sosiale instellings waardeur mense se saambestaan georganiseer en dikwels deur magsuitoefening beheer word. Dit is vraagstukke soos: wat ’n samelewing moontlik maak, wat ’n staat* is en wat die funksie(s) van regering is, watter verhouding… Lees Meer »
POLITIEKE TEOLOGIE verwys na daardie stroming in die teologie* wat veral in Duitsland ontwikkel het sedert die 1960’s. Die bekendste verteenwoordigers is Johann Baptist Metz, Jürgen Moltmann* en Dorothee Sölle*. Hierdie teologiese stroming het aandag gegee aan die politieke rol van die Christelike teologie. Dit dink na oor die betekenis van geloof* in die drie-enige*… Lees Meer »
POLLOCK, PETER MACLEAN (1941–) het naam gemaak as een van Suid-Afrika se vinnigste snelboulers. Hy is ook bekend as rubriekskrywer, sakeman, sportadministrateur en gewilde spreker wat getuig oor sy geloof* in Jesus* Christus*. Pollock is in kwaZulu-Natal gebore as die seun van die minder bekende krieketspeler, Andrew Pollock. Sy broer, Graeme (Suid-Afrika se Krieketspeler van… Lees Meer »
POLLUKS. Kyk by: Dioskuri.
PONT, ADRIAAN DROST (1927–) was die opvolger van die gedugte geskiedskrywer van die Ned Herv Kerk*, SP Engelbrecht*, en het in sekere opsigte die vaandel van Hervormde kerkgeskiedskrywing by Engelbrecht oorgeneem. Hy was lank, van 1957 tot 1992, hoogleraar aan die Fakulteit Teologie (Ned Herv Kerk van Afrika) van die Universiteit van Pretoria. Pont was… Lees Meer »
PORNOGRAFIE is afgelei van die Griekse* woorde porne en graphein, en die term het oorspronklik die letterlike betekenis gehad (as eufemisme) van “om te skryf (graphein) oor iets wat verkoop is” (porne van die Griekse werkwoord pernemi, om te verkoop). In die antieke Griekse konteks is die woord gebruik as beskrywing van die verhale deur… Lees Meer »
POSITIWISME is deur Saint-Simon (1760–1825) ingelei en deur sy leerling Auguste Comte (1798–1857) uitgewerk tot ’n optimistiese wêreldbeskouing op die basis van die wetenskaplike vooruitgang. Comte het ná ’n teologiese* en ’n filosofiese fase ’n “positiewe” of wetenskaplike fase onderskei, wat hy sien uitmond het in ’n soort heilstaat. Nog altyd het die term “positiwisties”… Lees Meer »
POSSELT, KARL WILHELM (1815– 1885), ’n sendeling* van die Berlynse Sendinggenootskap en ’n Lutherse* predikant, het op 11 Desember 1839 na Suid-Afrika geïmmigreer. Hy was die eerste sendeling van die Berlynse Sendinggenootskap in Natal waar hy, J Döhne en L Güldenpfennig die Emmaus-sendingstasie in die Winterton-Bergville-omgewing gestig het. Hy was uiteindelik Natalse superintendent van dié… Lees Meer »
POSTFUNDAMENTELE TEOLOGIE vind aanklank by die postmoderne kritiek op epistemologiese (epistemologie = kennisteorie) fundamentalisme. ’n Belangrike vertrekpunt van epistemologiese fundamentalisme is dat ons oortuigings geldigheid verkry deur dit te baseer op een of ander kenniskomponent wat as duidelik en onbetwyfelbaar geld. Oortuigings berus sodoende op kennissisteme wat op sg vaste en onherroeplike fondamente opgerig is…. Lees Meer »
POSTLIBERALE TEOLOGIE. In 1984 is George Lindbeck se invloedryke boek The Nature of Doctrine gepubliseer. Die laaste hoofstuk het hy “Toward a Postliberal Theology” genoem. Dit gee ’n naam aan ’n beweging wat veral met die werk van Lindbeck en Hans Frei, sy kollega by Yale-Universiteit in die VSA, verbind word. Postliberale teologie word daarom… Lees Meer »
POSTMA, DIRK (1818–1890) was die stigter van die Gereformeerde Kerke* in Suid-Afrika. Hy is op 10 Januarie 1818 in Dokkum in Nederland gebore. Hy was deel van ’n gesin wat saamgegaan het met die afskeiding van die Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland in 1834 en het dus opgegroei in ’n gereformeerde* geestesklimaat wat teruggegryp het… Lees Meer »
POSTMA, FERDINAND (1879–1950) is ’n kleinseun van prof Dirk Postma*, stigter van die Gereformeerde Kerke* in Suid-Afrika (GKSA). As gevolg van die Anglo-Boereoorlog* is Postma genoodsaak om vóór die voltooiing van BA in die Literariese Departement van die Teologiese Skool van die GKSA in Burgersdorp na Heidelberg te vertrek om by die Boerekommando aan te… Lees Meer »
POSTMILLENNIALISME. Terwyl Premillennialisme* die wederkoms* van Christus* vóór (pre-) die Millennium* (“Duisendjarige Vrederyk”*, Op 20) verwag, verwag Postmillennialisme die wederkoms ná (post-) die Millennium, maar hulle glo nie soos Amillennialisme* dat ons alreeds sedert die hemelvaart* van Christus in die Duisendjarige Vrederyk leef nie. Hulle glo dat die evangelie* so kragtig deurwerk in die wêreld… Lees Meer »
POSTMODERNE FILOSOFIE het in die tweede helfte van die 20ste eeu in Frankryk ontstaan as kritiek op kontinentale filosofie. Postmoderne filosofie is grootliks beïnvloed deur vroeër werke van filosowe soos Friedrich Nietzsche*, Edmund Husserl, Martin Heidegger* en Ludwig Wittgenstein, die psigoanalitikus Jacques Lacan, die strukturalis Roland Barthes, asook uit die kunswêreld deur Marcel Duchamp. Dit… Lees Meer »
POSTMODERNISME dui op ’n wydverspreide kritiese instelling teenoor die modernisme* wat kenmerkend van die hedendaagse Westerse kultuur is, terwyl die term “postmoderniteit” meestal gebruik word as aanduiding van die periode waarin hierdie kritiese instelling in die kultuur dominant geword het. Hierdie kritiese instelling het in filosowe soos Friedrich Nietzsche*, die latere Ludwig Wittgenstein en Martin… Lees Meer »
POSTSTRUKTURALISME is ’n benaderingswyse wat sedert die 1970’s in die Europese filosofie* ontwikkel het, hoofsaaklik in die denke van ’n aantal Franse filosowe, en navolging vind in verskeie geesteswetenskappe waar dit breedweg as postmodernisme* bekend staan. Dit is ’n eklektiese manier van denke, analise en kritiek wat moeilik onder een noemer gebring kan word. Dit… Lees Meer »
POTCHEFSTROOMSE UNIVERSITEIT VIR CHRISTELIKE HOËR ONDERWYS (PU VIR CHO) (SEDERT 2004: NOORDWES-UNIVERSITEIT) het uit die oorspronklike (1869) letteredepartment van die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerke* in Suid-Afrika ontstaan. In 1917 het die regering al die bestaande kolleges ingebind as samestellende kolleges van die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa), met die Potchefstroomse Universiteitskollege (PUK) een van… Lees Meer »
POTGIETER, ANDRIES HENDRIK (1792–1852) was die leier van die eerste groot georganiseerde trekgeselskap wat die noord-oostelike grensgebied van die destydse Kaapkolonie teen die einde van 1835 verlaat het. Hy was besiel met die ideaal om die Britse oorheersing af te skud. Hy was ’n natuurlike leier met ’n groot aanhang onder ’n deel van die… Lees Meer »
POTGIETER, FREDERIK JOHANNES MENTZ (1907–1992) is op Barkley-Oos gebore. Sy ma is oorlede toe hy 18 dae oud was en hy het daarna by sy oupa en ouma grootgeword. Hy matrikuleer op Zastron en gaan studeer aan die Universiteit van Kaapstad en daarna op Stellenbosch. Gedurende sy eerste jaar aan die Kweekskool het hy ’n… Lees Meer »
POTGIETER, JACOBUS ERNST (KOBUS) (1921–) is in Benoni gebore en voltooi sy teologiese studie in 1946 aan die Universiteit van Pretoria. Hy blink uit in sport, is voorsitter van die huiskomitee van Sonopkoshuis en dien in die studenteraad. Hy bedien die NG gemeentes Dalunie, Pretoria-Oos, Universiteitsoord, Suidoos-Pretoria en Krokodilrivier (Brits). Hy is een van die… Lees Meer »
POTGIETER, PIETER CORNELIUS (PIETER) (1940–), seun van prof FJM Potgieter*, was bestem om die eerste persoon te word wat twee maal moderator* sou wees van ’n algemene sinode* van die NG Kerk*: in 1990 en weer in 1998. Hy dien – ook twee keer – as voorsitter van sinodes van die NG Kerk in die… Lees Meer »
POTIFAR. Josef*1 is deur die Ismaeliete* aan die Egiptenaar Potifar as slaaf verkoop. Mettertyd het Josef die hoof van Potifar se huishouding geword (Gen 39). Die naam Potifar beteken “toegewy aan Ra*” (die songod). Potifar was die kaptein van die Egiptiese* wag (staatspolisie). Nadat Potifar se vrou Josef valslik van seksuele toenadering beskuldig het, gooi… Lees Meer »
POTIFERA is Josef* se Egiptiese* skoonpa (Gen 41:45). Hy het in die stad Heliopolis (On) gewoon, wat die hooftempel vir die aanbidding van die songod Ra* was. Potifera was ’n priester in die tempel en sy naam beteken “eiendom van Ra”. Die naam kom in verskeie vorms op Egiptiese monumente voor.
POUS. Die pous sit, volgens die siening van die Katolieke Kerk*, die amp van die apostel* Petrus* voort. (Sien Matt 16:18-19 en ook Luk 22:31-32.) Die simboliek van die sleutels in Matt 16:18-19 dui volgens Katolieke teologie aan dat Petrus deur Christus* as die gesaghebber en hoofdienaar in sy huishouding aangestel is. Oor hierdie en… Lees Meer »
POUSLIKE BUL. Kyk by: Ensikliek.
POUSLIKE INKWISISIE. Kyk by: Inkwisisie.
POWER, GRAHAM ALAN (1955–) was aan die stuur van ’n groep konstruksiemaatskappye toe hy in 1999 ’n persoonlike verbintenis met God gemaak het. In 2000 ervaar hy dat God aan hom die opdrag gee om die Nuweland-stadion in Kaapstad te huur vir ’n interkerklike massa-gebedsbyeenkoms. Ná ’n tweede visioen in 2002, groei dit tot ’n… Lees Meer »
PRAGMATISME berus op die beginsel dat idees, standpunte en voorstelle nuttig, uitvoerbaar en prakties moet wees. Alle wetenskaplike aansprake moet uitsluitend volgens die praktiese nut vir die mens beoordeel word. Die vertrekpunt van alles is dít wat uitvoerbaar is of die verlangde resultaat sal lewer. As ’n skool in die filosofie* het hierdie denkrigting in… Lees Meer »
PRAKTIESE TEOLOGIE is vir die eerste keer in 1774 as universiteitsvak aangebied by die Katolieke* Universiteit van Wenen en wel as “pastorale teologie”. In 1794 is dit aan die Protestantse* Universiteit van Tübingen aangebied. F Schleiermacher* (1768–1834) het die vak “praktiese teologie” genoem. Vir baie jare het die vak gefunksioneer as die toepassing in die… Lees Meer »
PRE-EKSISTENSIE wil die bestaan beskryf voordat die skepping* en die geskiedenis ’n aanvang geneem het. Soms word die term ewigheid*, in teenstelling met tyd, ook daarvoor gebruik. Die ewigheid is dus vóórdat die tyd ingetree het. By die voltooiing van die geskiedenis sal die ewigheid weer intree – hierdie keer met die eksistensie ingesluit as… Lees Meer »
PREDESTINASIE is die leerstuk waarvolgens God sekere mense “gepredestineer”, voorbeskik, verkies het om verlos te word. In die Ou Testament* val die klem op die feit dat God vir Israel* as verbondsvolk* verkies het. Israel se verkiesing was nie gebaseer op hulle eie meriete nie, maar op God se genade* (Deut 7:6-8; Eseg 16). Hierdie… Lees Meer »
PREDIKANT. Die woord kom van die werkwoord “predik” wat verband hou met die verkondiging van God se Woord. Dit is ook die term wat gebruik word vir ’n leraar of herder van ’n gemeente, en as wisselterm word by gereformeerdes* ook die woord “dominee” gebruik. Die werk van ’n predikant begin by ’n roeping* wat… Lees Meer »
PREDIKER (BYBELBOEK) is een van die boeke van die Ou Testament* waaroor daar baie meningsverskil bestaan, veral oor sake soos die datering en die boodskap van die boek. Dit is, soos Spreuke* en Job*, ’n wysheidsboek en moet dus as wysheidsliteratuur gelees word. Wanneer ’n mens egter Prediker en veral Spreuke vergelyk, is dit duidelik… Lees Meer »
PREDIKING. In aansluiting by Eugene Lowry se beeld in Dancing the edge of mystery, kan ons soos volg nadink oor die prediking. Ons kan die volgende drie “dansstyle” in die geskiedenis van die prediking onderskei. Die evangeliese styl. Die doel van dié soort prediking was om mense tot geloof* en bekering* te bring en… Lees Meer »
PREEKSTOEL. Kyk by: Kansel.
PREI. Kyk by: Plante in die Bybel.
PREMILLENNIALISME. Daar is twee vorms van Premillennialisme (wat vroeër ook Chiliasme genoem is): Historiese Premillennialisme en Dispensasionele Premillennialisme. Beide aanvaar dat daar ’n Duisendjarige Vrederyk (Millennium*) sal wees, en dat Christus* vóór (pre-) die Millennium weer sal kom. Maar verder is daar belangrike verskille. Historiese Premillennialisme aanvaar dat daar ’n aantal dinge moet gebeur voor… Lees Meer »
PRESBITERIAAL-SINODALE STELSEL is ’n bepaalde kerkregtelike antwoord uit die tradisie op die vraag hoe die organisasie van die kerk* van Christus* daar moet uitsien. Die beginsel waarvandaan vertrek word, is dat die kerk die volk van God is en dat Jesus* Christus* self sy kerk deur Woord* en Gees* regeer. Op grond van veral sy… Lees Meer »
PRESBITERIAANSE KERK. Die presbiteriaanse tradisie vind sy vroegste wortels in Suid-Afrika in die vroeë fase van die Britse vestiging ná 1806, en veral sedert die koms van Skotse predikante* na Suid-Afrika sedert 1812. Een van hulle vroeë pioniers wat onder andere ook saam met die Skotse regiment gewerk het, was ds George Thom. Die Presbiteriaanse… Lees Meer »
PRETORIUS, ANDRIES WILHELMUS JACOBUS (1798–1853) het as “held van Bloedrivier*” ’n besondere plek in die Afrikaner*-geskiedenis en -geskiedskrywing verwerf. As die “vader van die gelofte*”, as verdediger van die vryheid van die Natalse Voortrekkers* teen Britse imperialisme*, en as belangrikste leier in die verkryging van die oor-Vaalse Voortrekkers se onafhanklikheid in 1852, verdien hy dié… Lees Meer »
PRIESTERHOOFDE / OWERPRIESTERS. Die owerpriesteramp was oorerflik onder die nasate van die priester*1 Sadok* (2 Sam 15:24-29). Voor die ballingskap* is die priesters deur ’n “eerste priester” gelei (2 Kon 25:18; Jes 52:24). Die benaming owerpriester (hakkohen haggÿdol) kom eers in tekste voor wat ná die ballingskap ontstaan het. Die eerste owerpriester ná die ballingskap… Lees Meer »
PRIESTERLIKE BRON. Kyk by: Pentateugbronne; en ook: Pentateug.
PRIESTERS is ’n term wat vir persone in Bybelse tye gebruik is en ook vir ampsdraers in die Katolieke* en Ortodokse* tradisies. In die half nomadiese tyd van Israel*, het die aartsvaders* self op heilige* plekke die offer*rituele gelei (Gen 12:8; 13:4, 18; 22:9, 13; 21:33; 26:24-25; 28:10-22). Priesters (van presbuteros, die oudste) het aanvanklik… Lees Meer »
PRIESTERS 2. In die Katolieke, Grieks-Ortodokse en Anglikaanse* tradisies is priesters, naas biskoppe* en diakens*2, geordende ampsdraers wat tweede in rang is (Kyk by: Hiërargie). Hulle word met die sakrament* van die priesterwyding en bepaalde rituele tot die amp toegelaat.
PRINGLE, THOMAS (1789–1834) is gebore in Roxburghshire, Skotland en studeer aan die Universiteit van Edinburgh. Hy tree as leier van ’n groep Skotse emigrante op wat saam met die Britse setlaars in 1820 in Algoabaai aankom. Hulle vestig hulle in Glen Lynden, naby Bedford in die Oos-Kaap, waar hulle reeds van die eerste Sondag af… Lees Meer »
PRINSLOO, WILLEM STERRENBERG (RIEMPIES) (1944–1997) studeer ná sy skoolloopbaan aan die Universiteit van Pretoria. Nadat hy BA en BD met lof behaal het, promoveer hy in 1976, met AH van Zyl* as promotor, oor die onderwerp: Jahwe die Vrymagtige in die Ou Testament. Nadat Prinsloo van 1971 tot 1974 in Standerton NG Kerk*-predikant* was, word… Lees Meer »
PRISCILLA is die verkleinwoord van Prisca (Latyn: oud, eerwaardig). Priscilla was ’n Joodse* Christen* wat uit Rome* verban is. Aangesien sy in Hand 18:18, 26; Rom 16:13 en 2 Tim 4:19 voor haar man, Akwila*, genoem word, is Priscilla waarskynlik die prominentste van hierdie egpaar. Paulus* gaan by haar in Korinte* tuis en beoefen saam… Lees Meer »
PRIVAATBESIT. Christene moet deurlopend besluite neem oor hoe hulle die gebod tot naasteliefde* gaan nakom ten opsigte van die gebruik en verspreiding van hulle besittings. Die kern van die Christelike denke hieroor is dat alle besittings deur God aan die mens gegee word en dat dit in belang van alle mense aangewend moet word. In… Lees Meer »
PROBA. Kyk by: Kerkvaders.
PROEFGEBOD. Die gebod van God aan die eerste mense in Gen 2:16-17: “Van al die bome in die tuin mag jy eet soos jy wil, maar van die boom van alle kennis mag jy nie eet nie. Die dag as jy daarvan eet, sterf jy,” staan as die proefgebod bekend. Dit stel die eerste mense… Lees Meer »
PROFEET dui op ’n geïnspireerde geroepene van die Here* met ’n besondere boodskap van God. Kenmerkend van Bybelse profete is dat hulle optree met die formule: “So het die Here gespreek”, en dikwels nie formele opleiding gehad het nie. Profete is bekende figure regdeur die Bybel*, en het breedweg in drie tydperke opgetree. In die… Lees Meer »
PROFESIE. Bybelse profesie kan omskryf word as historiesverwante uitsprake deur ’n profeet*/profetes op bevel van God gerig op Israel*/die nasies en gegrond op die verbond*. Ander kanale van die Godsopenbaring sluit in: uitsprake tydens ekstase, aangewakker deur musiekspel en kastyding, ook drome, voortekens, gelykenisse*, allegorieë* en simboliese handelinge. Die Ou Testament* gebruik hoofsaaklik drie terme… Lees Meer »
PROFESSIONELE ETIEK. Kyk by: Etiek, Professionele.
PROMISKUÏTEIT is die vrye, losbandige seksuele verkeer waar seksuele omgang nie beperk is tot een persoon of lewensmaat nie. Die etiese (Kyk by: Etiek) probleem wat hierdeur aan die orde kom, is dat die uiters intieme aard van die seksdaad (Kyk by: Seksualiteit) versteur word deurdat dit losgemaak word van ’n verhouding van liefde* en… Lees Meer »
PROPAGANDA “is die georganiseerde verspreiding van inligting, nuus, menings ens met die doel om steun te werf vir of afbreuk te doen aan ’n bepaalde persoon of saak, meestal met die bygedagte dat dit om ’n beginsel gaan en nie bloot om gewin nie” (HAT, 2005). In die vroeër geskiedenis van die Christendom* is propaganda… Lees Meer »
PROPHET (SANGGROEP) het in die 1980’s tot stand gekom toe Theo Geyser en Koos van der Merwe saam begin sing het. Hulle het deur middel van protesmusiek kommentaar gelewer op wat hulle as die “modernistiese kerk” beskou het. Outoritêre en korrupte kerkrade is in “Kerkraadrapliedjie” en die “Vergaderingliedjie” aangespreek. ’n Pleidooi vir wat Geyser “detradisionering”… Lees Meer »
PROPONENT is die benaming wat in gereformeerde* kringe gebruik word om te verwys na ’n teologiese kandidaat wat sy/haar studies in teologie* suksesvol afgehandel het en wat deur die kerklike eksamenkommissie toegelaat en gelegitimeer is. Legitimasie* vind plaas by wyse van ’n kerklike diens waartydens die teologiese kandidate wat toegelaat is, geleentheid kry om in… Lees Meer »
PROSELIET is ’n persoon wat deur iemand anders tot sy of haar geloof* of party oorgehaal is. Die woord is van die Grieks* afkomstig en is ’n samestelling van pros, wat “na” beteken, en elthein wat “kom” beteken. In Ou-Israel* het proselitisme* kop uitgesteek toe die na-ballingskapse (Kyk by: Ballingskap) gemeenskap in die tyd van… Lees Meer »
PROSELITISME. In sy oorspronklike vorm het dié woord verwys na mense wat hulle uit die nie-Jodedom (“heidendom”) tot die Jode*dom bekeer het. In die Nuwe Testament* is daar spesifieke verwysings na mense wat hulle tot die Jodedom bekeer het. Met verloop van tyd is na alle pogings in alle godsdienste om mense na die eie… Lees Meer »
PROSESTEOLOGIE. Dié begrip verwys gewoonlik na eietydse teologiese* denkmodelle wat direk gebaseer is op die prosesfilosofie van Alfred North Whitehead (1861–1947) en Charles Hartshorne (1897–2001). In alle vorms van prosesteologie neem die evolusionêre aard van die geskiedenis, die natuur, en ook van die menslike persoon ’n sentrale plek in. Trouens, in prosesteologie word God self… Lees Meer »
PROSTITUSIE. Die Griekse* woord vir ’n prostituut is porne wat afgelei is van die werkwoord pernemi wat “om te verkoop” beteken. Hieruit het die betekenis ontwikkel van die verkoop van seksuele dienste (Kyk by: Seksualiteit) vir geld deur mans en vroue. Naas die woord prostituut word ook aanduidings soos “sekswerker” en “hoer”* gebruik. Mans wat… Lees Meer »
PROTESTANTISME. Die naam Protestantisme is afgelei van die naam “protestant”, wat ’n spesifieke historiese betekenis het. Op die Ryksdag (parlementsitting) van Worms, 1521, is die Edik van Worms uitgevaardig ingevolge waarvan die ryksban oor die kerkhervormer Martin Luther* en sy aanhangers uitgespreek en die verbranding van al hulle boeke beveel is. Die direkte aanleiding tot… Lees Meer »
PROTESTANTSE KERK VAN NEDERLAND (PKN), wat in Januarie 2004 in Nederland werklikheid geword het, is die resultaat van ’n jarelange verenigingsproses tussen drie kerke: die Nederlandse Hervormde Kerk, die Gereformeerde Kerken van Nederland en die Evangelies-Lutherse Kerk. Hierdie kerkverenigingsproses het in die 1960’s begin. In 1961 het agtien predikante van die Nederlandse Hervormde Kerk en… Lees Meer »
PROTOLOGIE is “die leer van die eerste dinge”, dit wil sê hoe alles ontstaan het. In die Bybelse* tyd was daar onder baie volke mites (mitologie*) oor hoe gode die wêreld geskep het. In die twee skeppingsverhale in Gen 1–3 (skepping*) word egter bely dat dit die Here*, die God van Israel*, is wat alles… Lees Meer »
PSALMS (BYBELBOEK) is ’n gestruktureerde bloemlesing van 150 geloofservarings. Die Griekse* opskrif van die Septuaginta* Psalmoi dui op “snaarbegeleide liedere”, terwyl die Hebreeuse* opskrif Tehillim “lofliedere” beteken. Die meeste psalms is gebede en klaagliedere, maar in sy finale vorm bied die Psalmboek homself as “lofliedere” aan. Geen ander Bybel*boek reflekteer die rykdom van klassieke Hebreeuse… Lees Meer »
PSEUDEPIGRAFIESE BOEKE. Kyk by: Apokriewe boeke.
PSEUDO-DIONISIUS DIE AREOPAGIET (circa 500). Pseudo-Dionisius die Areopagiet het doelbewus voorgegee dat sy werke afkomstig is van Dionusius die Areopagiet na wie daar in Hand 17:34 verwys word. Eers in die 19de eeu is verseker vasgestel dat Pseudo-Dionisius ’n Siriër was wat rondom 500 nC geleef het. Omdat daar vir lank geglo is dat hy… Lees Meer »
PTOLEMAÏS. Kyk by: Akko.
PTOLOMEËRS. Kyk by: Antiogus IV.
PTOLOMEUS. Kyk by: Antiogus IV.
PURIMFEES is ’n Joodse fees* wat die gebeure in die boek Ester* herdenk. Purim is die meervoud van pur, die lot wat Haman* gewerp het om ’n geskikte datum te vind waarop die Jode* in die koninkryk van die Mediërs en Perse* uitgewis sou word (Ester 3:7). Dit het egter nie gebeur nie, danksy die… Lees Meer »
PURITANISME word afgelei van puritas (suiwerheid) en dui in die algemeen op ’n strewe na godsdienstige suiwerheid, maar in die besonder op ’n Skots-Engelse beweging in die 16de eeu. Teenoor die pogings om ’n episkopaalse* kerkorde te vestig in die Kerk van Engeland, propageer hulle, veral in aansluiting by Calvyn* en ander Kerkhervormers, die presbiteriale*… Lees Meer »
PURITEINE (van “purity” = skoon, rein) is ’n sambreelterm vir ’n verskeidenheid radikale Engelse Protestantse groepe van die 16de eeuse Reformasie (Hervorming*) wat oor die algemeen fundamentalisties* was. Hierdie woord is in die 16de eeu as ’n skeldnaam gebruik vir groepe mense wat ontevrede was met die rigting wat die Church of England* (Anglikaanse Kerk*)… Lees Meer »
PYPERS, DAVIE JACOBUS (1931–) word in Hoopstad en Boshof groot. Hy studeer BA en teologie* aan die Vrystaatse en Stellenbosse universiteite. In 1956 word hy predikant* van die NG Gemeente St Stephen’s*, Kaapstad. Op 1 Julie 1966 word hy in die SA Sendinggestig-gemeente as sendeling* onder Moesliems* en Hindoes* in Kaapland bevestig. Daarna speel hy… Lees Meer »