H         

HAAT is ’n emosie van intense weersin, afkeer of apatie teenoor ’n ding, persoon, ’n ander sosiale groep of ideologiese politieke sisteem en wek gewoonlik die begeerte op om die objek van haat te vermy, te beperk, te verwyder of te vernietig. Dikwels is haat ’n natuurlike emosie, want mense haat dit as iemand hulle… Lees Meer »

HABAKUK (BYBELBOEK). Daar is merkwaardige ooreenkomste tussen die boeke Haba­kuk en Job* met betrekking tot hulle sentrale tema, basiese struktuur en literatuursoort. Die boek Habakuk verskaf baie min historiese inligting oor die profeet* Habakuk (1:1; 3:1). Daar is aanduidings dat Habakuk ’n tempel- of kultiese profeet was weens die oorsprong van die klag, die verwysing… Lees Meer »

HABIRU is ’n groep nomade en semi-no­made wat gedurende die tweede millenium vC in Mesopotamië* rondbeweeg het. Hulle het uit Semitiese* en nie-Semitiese elemente bestaan. Die fonetiese ooreenstemming tussen die terme Habiru en Hebreër* het sommige geleerdes laat vermoed dat die Israelitiese* aartsvaders* deel van die Ha­biru kon gewees het. Volgens die Nuzi-ta­blet­te het sommige… Lees Meer »

HADES. Kyk by: Hel.

HADORAM. Kyk by: Adoniram.

HAGAR is die Egiptiese* slavin van die kinderlose Sara* wat sy aan Abraham* ge­gee het om namens haar ’n kind te kry (Gen 16). Hagar het swanger geword, en op Sara neergesien. God verskyn aan Hagar en beveel haar om terug te gaan en belowe aan haar ’n nageslag. Sy noem haar seun Ismael*. Hagar… Lees Meer »

HAGGAI (BYBELBOEK). Haggai was ’n tydgenoot van Sagaria* en beide profete* propageer die herbou van die tempel* (Esra 5:1; 6:14). Die meeste geleerdes aanvaar dat Haggai in ballingskap* gebore is en later na Jerusalem* gekom het. Historiese agtergrond: Die boek Haggai verskaf spesifieke historiese inligting oor die tyd van die profeet se optrede (1:1, 15;… Lees Meer »

HAGGIT. Kyk by: Gaggit.

  HALFEDELSTENE. Kyk by: Juwele en edelstene.

HALLEL is afgelei van die Hebreeus* halal (om te prys, loof). Dit dien as aanduiding vir groepe lof- en dankpsalms waarin die frase “loof die Here*” voorkom (Ps 104–106; 111–118; 120–136; 146–150). Hierdie groepe is onderskeidelik gebruik by die Israelitiese* feeste* soos Paasfees, Fees van die Weke (Pinkster) en Loofhutte. (Kyk by: Feeste in die… Lees Meer »

HALLELUJA is ’n Hebreeuse oproep wat beteken “prys vir Ja” (= Jahwe*/Here*). ‑Dit vorm normaalweg die kern van lofliedere (himnes). Oorspronklik was dit in die Ou-Testamentiese* tyd ’n oproep van ’n voorsanger aan die vergadering/gemeente (Ps 113:1; 117:1; 135:1, ens). Die gemeente het dan bevestigend geantwoord met lofuitroepe. Later het dit ’n selfstandige liturgiese uitroep… Lees Meer »

HAMAN was die gunsteling-amptenaar van koning Ahasveros* (Griekse* naam: Xerxes*1) van Persië* (Ester 3:1). Hy was ’n Agagiet wat beplan het om die Jode* uit te wis toe Mordegai*, Ester* se oom, nie aan hom eer wou bewys nie. Die plan is verydel met die tussenkoms van Ester. Haman is toe opgehang aan dieselfde galg… Lees Meer »

HAMARTOLOGIE of sondeleer is een van die loci (temas) wat in die Dogmatiek* aan die orde kom. Dit handel oor die sonde* as verskynsel in die wêreld in die lig van wat die Bybel* daaroor sê. Daar word onder meer gevra na wat sonde wesenlik is en op watter manier daar vasgestel kan word wat… Lees Meer »

HAMBIDGE, JOAN HELENE (1956–) is op Aliwal-Noord gebore en is ’n letterkundige akademikus (Universiteit van Kaapstad), prosaïs, polemikus en feminis. Sy het ook sowat 20 digbundels gepubliseer (1985– 2015). Sy is skrywer van vier “hygromans” waarvan Judaskus (1998) ’n sterk postmo­dernistiese* aanslag het. Haar gedigte handel hoofsaaklik oor haar persoonlike erva­ringswêreld. ’n Herhalende tema is… Lees Meer »

HANDELINGE VAN DIE APOSTELS, DIE (BYBELBOEK). Saam met die Lukas-Evangelie* is Handelinge een van twee werke wat Lukas* aan Teofilus* (Hand 1:1) geskryf het. Ondanks spekulasies, weet ons nie wie Lukas en Teofilus was nie. Die teks werp min lig op hulle identiteit. Gedeeltes waarin die skrywer van hom en Paulus* as “ons” praat, dui… Lees Meer »

HANDOPLEGGING. Die oplegging van hande op ’n persoon is ’n handeling wat aandui dat daar iets aan die ander oorgedra word. Jesus* het sy hande op siekes gelê en so genesing oorgedra (Mark 8:25). Die apos­tels* het die hande opgelê by die aan­stelling in die kerklike ampte van diaken* (Hand 6:6), van ouderling* (1 Tim… Lees Meer »

HANEKOM, ABRAHAM ROCHELLE (BRAAM) (1960–) het op Stellenbosch teologie* studeer waar hy in 1984 gelegitimeer (Kyk by: Legitimasie) is, in 1983 die erekleure van die universiteit en in 1995 sy doktorsgraad in teologie ontvang het. Hy was studenteleraar op Stellenbosch en van 1993 af die leraar van die NG Gemeente Stellenberg met as bykomende opdrag… Lees Meer »

HANNA was die ma van die profeet Sa­muel* en die vrou van Elkana*, wat kinderloos was en gevolglik baie pyn verduur het as gevolg van haar situasie. In 1 Sam 1 reis Hanna saam met haar man na Silo* waar sy God in die tempel* smeek om vir haar ’n kind te gee. Sy beloof… Lees Meer »

HANUKKA is ’n Joodse* fees wat in die tyd tussen die Ou* en Nuwe* Testament ont­staan het en vandag nog gevier word. Dan 9:27 en 11:31 profeteer van die gebeure wat aanleiding tot die fees gegee het, en die Makkabeër*-boeke vertel daarvan. In 167 vC het die Grieks-Siriese heerser Antiogus* Epifanes die tempel* in Jerusalem*… Lees Meer »

HARDE PORNOGRAFIE. Kyk by: Pornografie.

HARP. Kyk by: Musiekinstrumente in die Bybel.

HARP, TIENSNARIGE. Kyk by: Musiek­in­stru­mente in die Bybel.

HARRY DIE STRANDLOPER. Kyk by: Herrie (Autshumao, King Harry).

HART se Hebreeuse* woord, leb, lebab, beteken binneste, middelpunt. Hart word selde vir dinge gebruik (wel tog by “in die hart van die see”, Jona 2:3). Die hart is in die Ou Testament*: 1. Gewoonlik die innerlike middelpunt, in teenstelling met die uiterlike van die mens (Ps 73:13, 26, 1933/1953-Afrikaanse Vertaling). As orgaan is die… Lees Meer »

HASAEL. Kyk by: Gasael.

HASE. Kyk by: Diere van die Bybel.

HASIDIM. Teen die tyd van die Makka­beer*-opstand (167 vC) het daar verskeie polities-religieuse groepe soos die Hasidim, die Sadduseërs*, die Fariseërs* en die Esseners (Kyk by: Dooie See-rolle) in Juda* bestaan. Die woord hÇs¥d in Hebreeus* beteken “vrome” en beskryf ’n groep wat waarskynlik tydens die Persiese era ont­staan het as opposisie teen die amptelike… Lees Meer »

HASMONEËRS. Kyk by: Judaïsme.

HASOR. Altesaam vyf stede met hierdie naam kom in die Ou Testament* voor (ook gespel Gasor). Die bekendste is ’n stad 8 km wes van die Meromwaters, tussen Rama* en Kades*, met Jabin* as koning (Jos 11:1, 10), wat deur Josua*, en later ook deur Debora* en Barak* verower is (Rig 4:23). Hasor is aan… Lees Meer »

HEBREËRS (BYBELBOEK) is waar­skyn­lik nie ’n brief* nie, aangesien die ti­piese briefaanhef ontbreek. Dit eindig wel soos ’n brief (13:22-25), is bedoel as bemoe­diging (13:22) en is eerder ’n preek. Skrywer: Hy is aan ons onbekend. Origenes skryf dat “God alleen weet wie die skrywer van Hebreërs is”. Sommige meen dit is Paulus*, maar die… Lees Meer »

HEBREEUS is ’n Noordwes-Semitiese taal (Kyk by: Semitiese tale) wat in die noord-westelike deel van die Ou Nabye Ooste tus­sen die Jordaan* en die Middellandse See tydens die 2de millennium vC ontstaan het. Hierdie taal is dus al vir langer as 3 000 jaar in gebruik en was/is gevolglik ook nie oral dieselfde nie. Dit… Lees Meer »

HEBREEUSE BYBEL. In die Joodse* tradisie word die Hebreeuse Bybel (Tenak) in drie dele verdeel: die tora (wet* / penta­teug* – Genesis* tot Deuteronomium*), die nebi’im (profete*) en die ketubim (ge­skrifte* – Job* tot Hooglied*). Die profeteboeke word verdeel in die vroeëre en die latere profete. Die latere profete word onderverdeel in die groot profete… Lees Meer »

HEDONISME is die standpunt in die etiek* wat aanvoer dat plesier die belang­rikste waarde in die wêreld is, en dat die vraag watter handelinge moreel (Kyk by: Moraal) geregver­dig is, beantwoord kan word deur te verwys na dié handelinge of optredes wat die meeste plesier verskaf. Die morele regver­digbaarheid van ’n daad word volledig be­paal… Lees Meer »

HEGESIPPUS (circa 110–180) kan as die eerste werklike kerkgeskiedkundige (Kyk by: Kerkgeskiedenis) uit die vroeë eeue van die Christendom* beskou word. Om en by die middel van die tweede eeu, onderneem Hegesippus, ’n bekeerling uit die Jodendom (Kyk by: Jode), ’n reis vanuit sy ge­boor­teland Palestina*. Hy reis na Rome* en op pad besoek hy… Lees Meer »

HEIDENDOM. Kyk by: Heidene.

HEIDENE is ’n vertaling van die He­breeu­se woord gojim, wat letterlik “nasies” of “volke” beteken. Naas hierdie algemene be­te­kenis, kry dit in die loop van die Ou-Testamentiese* heilsgeskiedenis (Kyk by: Heil) ’n bepaalde godsdienstige geladenheid. Teenoor Israel* as volk (’am) van God, staan die nasies met hulle eie afkeurens­waardige gode (2 Sam 7:23). Die nasies… Lees Meer »

HEIL / HEILSVERWAGTING. Die grond­vraag van die mensheid is die vraag na heil, verlossing, te midde van ’n wêreld vol ón­heil. Daarom worstel alle godsdienste met die vraag na verlossing uit ’n onheilsituasie; verlossing na gees en liggaam. Alle gods­dienste buite die Christelike geloof* om soek dit in die een of ander vorm van selfverlossing,… Lees Meer »

HEILIG. Dit is belangrik om te onderskei tussen die heiligheid van God en Christus* as ’n Goddelike kwaliteit, en mense* se heiligheid. Laasgenoemde het te doen met ’n (superieure) morele kwaliteit wat wel spore van sekere Goddelike kwaliteite kan vertoon, maar nie dieselfde is as God se heiligheid, wat volmaak* is, nie. Die oorspronk­like Hebreeuse*… Lees Meer »

HEILIGE GEES. Ons bely dat die Heilige Gees saam met die Vader* en die Seun* die een ware God is. Maar daar is ’n interessante ontwikkeling in die Bybel*. Daar is eintlik twee beskouings oor die verhouding tussen die Gees van God en God self in die Ou Testament*. Die een is dat die Gees… Lees Meer »

HEILIGE SKRIF. Christene in die gerefo­rmeerde* tradisie glo dat die Heilige Skrif (die Bybel*) die Woord van God is. Dit word “heilig”genoem omdat God in ’n baie besondere sin as die oorsprong daarvan gesien word en dit daarom anders is, afgesonder is, van ander geskrifte en toegewy is aan God (Kyk by: Heilig; Heiligheid). Die… Lees Meer »

HEILIGHEID. Wanneer iets of iemand “heilig”* genoem word, word bedoel dat so iets of so een afgesonder is van die sondige of die gewone en toegewy is aan God. In dié sin word bv die sabbat* as heilig beskou. God self is heilig in die mees volstrekte sin van die woord. Dit wil sê dat… Lees Meer »

HEILIGING. Die verlossingswerk wat God deur sy Gees* in ons doen, sê ons gewoonlik, begin met roeping* en weder­ge­boorte*, word voortgesit deur geloof* en be­kering*, en voltooi in regverdiging* en hei­liging. Laasgenoemde begrippepaar mag nie van mekaar geskei of omgeruil word nie. Dieselfde God wat ons regverdig, wil ons ook heilig*. In die eerste geval… Lees Meer »

HEILIGVERKLARING. Kyk by: Kanoni­sasie.

HEILSFEIT is die gebruiklike woord in die teologie* vir die onderskeibare aspekte van die heil* in Christus* soos wat die open­baring van die heil histories plaasgevind het. Hierdie historiese heilsfeite, ook genoem die groot dade van God in die geskiedenis (Hand 2:11), vorm die hart van die verkondiging van die evangelie* en is vir die… Lees Meer »

HEILSGESKIEDENIS. Met dié term word die inhoud en bedoeling van die Bybel* aangedui. Eintlik is dit ’n samestel­ling van twee woorde, naamlik “heil” (verlossing, saligheid) en “geskiedenis”. In die Bybelwetenskappe is dit ’n tegniese term, na aanleiding van die Duitse Heilsge­schichte, waarvolgens die heilsplan van God gesien word as die onderliggende teo­lo­giese beginsel of motief… Lees Meer »

HEILSHISTORIES is die siening dat God die heil* wat Hy bewerk, histories deur ’n reeks dade in die geskiedenis verwesenlik. Die belangrikste voorstander en ontwikkelaar van die heilshistoriese benadering, Oscar Cullmann*, sien die heilsgeskiedenis as ’n horisontale tydlyn en ontwikkel dit as ’n duidelike alternatief vir Bultmann* se antropologiese/eksistensiale benadering. Dit begin by die skepping… Lees Meer »

HEILSORDE / HEILSWEG. “Heilsorde” verwys meestal na die gedagte dat ’n aantal ervarings in Christene* se lewe mekaar opvolg in die proses om kinders van God te word: bv eers roeping*, dan we­der­geboorte*, dan geloof*, dan regverdi­ging*, dan bekering*, dan heiliging*. Die bepaalde orde waar­in dit gestel word, word gewoonlik as logies van aard verstaan:… Lees Meer »

HEILSRAAD. Kyk by: Raad van God.

HEILSWEG. Kyk by: Heilsorde.

HEITINK, GERBEN (1938–), voltooi in 1963 sy teologiese studie aan die Theolo­gische Hogeschool te Kampen. Hy promoveer in 1977 aan die Vrije Universiteit* in Amsterdam onder Jaap Firet* met ’n proef­skrif Pastoraat als hulpverlening. Van­af 1970 tot 1988 is hy wetenskaplike hoof­medewerker en dosent in praktiese* teologie* (pastorale teologie, psigologie en diako­niek) aan die Theologische… Lees Meer »

HEKSATEUG. Kyk by: Pentateug.

HEL 1. Die woord hel, uit Anglo-Saksies (helan, behelian), is verwant aan “hol” of “grot” en beteken “verberg”. Drie woorde in die Bybel* word met hel vertaal. Die Ou-Testamentiese* sjeool is in die alge­meen die plek van die dooies waar­heen sowel goeie mense (Gen 37:35; Jes 38:10; Ps 30:3, 9) as slegtes (Num 16:33; Job… Lees Meer »

HEL Terwyl baie dinge oor die ewigheid vir ons ondeursigtig is, laat die Bybel* ons nie in die duister oor enkele sentrale dinge wat ons wel moet weet nie. Voorop staan die verlossingsboodskap, wat sy oorsprong het in God se handelinge in Jesus* Christus* hier op aarde. Die Bybel lig ons ook duidelik en onomwonde… Lees Meer »

HELBERG, JACOB LEWIS (JAAP) (1928–) was 32 jaar lank hoogleraar – van 1961 by die Hammanskraalse Teologiese Skool en van 1971 tot 1993 by die Teologiese Skool Potchefstroom van die Gereformeer­de Kerke* (GKSA). Hy dien ook as rektor van laasgenoemde en as dekaan van die Fakulteit Teologie by die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys… Lees Meer »

HELLENISME is ’n kultuurfase wat teen 323vC ontstaan het en geduur het tot in die jaar van Kleopatra* se selfdood (30 vC). Die woord “Hellenisme” is afkomstig van die woord Hellas wat ’n ander naam vir Ou Grieke­land was. Hellenisme was om soos ’n Griek te leef. Aleksander*1 die Grote, wat as die grondlegger van… Lees Meer »

HELOÏSE (1098–1164) was hoof van die nonneklooster, Paraclete, en vrou van die teoloog* en filosoof, Petrus Abelardus*. Heloïse is deur haar oom, die kerkregge­leerde, Fulbert, onderrig. Toe sy 18 was, versoek Fulbert die filosoof Abelar­dus om haar te onderrig. Abelardus en Heloïse raak verlief. He­loïse word swanger en hulle trou in die geheim. Die familie… Lees Meer »

HEMEL. Die Hebreeuse* sjamajim (altyd in die meervoud) en die Griekse* oeranos word met “hemel” vertaal. “Hemel en aarde*” omvat God se skepping, en “hemel” is ’n sigbare, fisiese deel daarvan. God het die hemel geskep en beheer dit. Die hemel mag nie aanbid* word nie. Dis onderworpe aan God se oordeel* en verwoesting: son… Lees Meer »

HEMELVAART. Die direkte Skrif*getuie­nis oor Jesus* se hemelvaart tref ons in Lukas* se geskrifte aan, te wete Luk 24:50-53 en Hand 1:9-11. Dit verskyn as later toe­voeging in die vroegste Evangelie – Mark 16:19-20. Lukas verbind hemelvaart aan die Pinksterfees*, en dit word vandag nog op die Donderdag ’n week voor Pinkstersondag gevier. Jesus se… Lees Meer »

HENDRICKSE, HELENARD JOE (ALAN) (1928–2005) is op Uitenhage ge­bore en het aan die Universiteit van Fort Hare studeer waar hy sy teologiese kwalifikasie verwerf het. Hy word, soos sy pa, predikant* in die Kongregasionalistiese Kerk*. In 1969 verlaat hy die kansel vir die politiek toe hy verkies word as lid van die Arbeidersparty vir Bethelsdorp… Lees Meer »

HENDRIK VIII. Kyk by: Henry VIII.

HENNEATEUG. Kyk by: Pentateug.

HENOG. Daar is twee persone in die Ou Testament* met hierdie naam. ‑Die oudste seun van Kain* (Gen 4:17-18). ‑Die seun van Jered en die pa van Metusalag, sewende in afstamming vanaf Adam* in die lyn van Set* (Gen 5:18 en volgende verse; 1 Kron 1:3; Judas 14). Hy het naby aan God geleef. God… Lees Meer »

HENOTEÏSME. Kyk by: Teïsme.

HERDER. In die lig van die landelike leef­wyse in Bybelse tye is dit nie verbasend dat die herder-simbool dikwels in die Bybel* voorkom nie. Herderskap was waarskynlik die oudste “beroep” in Palestina*. Herder­skap het positiewe assosiasies soos blyk uit die gebeure rondom Jesus* se geboorte, maar word soms in Joodse* geskrifte ook sinoniem met diewe… Lees Meer »

HERDER VAN HERMAS, DIE. Kyk by: Hermas.  

HERE (KURIOS). Die unieke Ou-Testa­men­tiese* Naam vir God, jahwe*, word in Grieks* met kurios weergegee (Hand 2:34), en in Afrikaans word dit Here. ’n Heer het gesag* oor iets of iemand uitgeoefen (Mark 2:28), het dinge of mense* besit (Hand 16:19; Gal 4:1; Rom 14:4; Joh 13:16), en word gedien (Matt 6:24). Soms beteken kurios… Lees Meer »

HERE XVII. Kyk by: Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).

HERERO’S EN DIE CHRISTELIKE GELOOF. Daar is drie Herero-stamme wat hulle voor 1550 in drie Namibiese gebiede gevestig het: die sentrale Herero, die Mbanderu in die ooste en die Himba (of Tjimba) in die noordweste. Hulle praat Otjiherero en bedryf veeboerdery. Daar bestaan ’n sterk gehegtheid aan volk en stamverband. Die familiestruktuur is patri­li­niêr én… Lees Meer »

HERLEWING kom op twee vlakke voor: ‑In die persoonlike lewe van ’n Christen* waar geestelike louheid ingetree het. ’n Nuwe toewyding bring ’n nuwe ervaring van God se genade* saam met ’n nuwe vrede en entoesiasme vir God se plan en wil. ’n Gees van selftevredenheid en vorm­godsdiens maak plek vir ’n nuwe roe­pingsbewustheid, vergewensgesindheid,… Lees Meer »

HERMAS (circa 90–150) is bekend as die skrywer van Die Herder. Hy staan ook be­kend as ’n apostoliese vader*. Hermas is ’n slaaf wat vrygestel is. Hy trou en het kinders. Hy word oneerlik ryk en verloor weer alles, ook sy kinders wat hom verwerp. Vervolgens doen hy boete, en skryf Die Herder nadat hy… Lees Meer »

HERMENEUTIEK beteken “die kuns van verstaan”. Hoe kom begrip tussen mense tot stand en hoe maak ’n mens sin van iets? Aan watter voorwaardes moet voldoen word en hoe verloop die verstaans­proses presies? In ’n enger sin verwys her­me­neutiek na die metodes en tegnieke wat gebruik word om geskrewe tekste te interpreteer. In teologie* word die… Lees Meer »

HERODIAS was die kleindogter van Herodes*1 die Grote en die dogter van Aristobulus en Bernice.* Sy was eers getroud met Herodes Filippus*6 (Matt 14:3 en Mark 6:17 noem hom net Filippus). Hy was ’n halfbroer van haar eie pa. Hulle het ’n dogter, Salome*, gehad. Sy en Salome is veral bekend vir hulle rol in… Lees Meer »

HERRIE DIE STRANDLOPER, KING HARRY. Kyk by: Autshumao.

HERRNHUTTERS (MORAWIESE BROE­­DER­GEMEENTE). Herrnhut is die naam van ’n dorpie ongeveer 70 km van Dresden in die gebied van Sakse (Duits­land). In 1722, het Ludwig, Graaf von Zinzendorf*, ’n aantal Protestantse* vlugte­linge wat deur die Katolieke Kerk* in Bo­heme vervolg is, uitgenooi om hulle op sy landgoed by Herrnhut te vestig. Saam met die geestelike… Lees Meer »

HERSKEPPING. Kyk by: Skepping, her­skepping, nuwe skepping.

HERTROU. Terwyl hertrou ná die dood van ’n lewensmaat en veral na egskeiding* vandag baie algemeen is, is dit moeilik om duidelike Bybelse riglyne daaroor te vind. Aan die een kant is daar ’n duidelike prinsipiële lyn wat dui op die permanensie van die huwelik*. In teksgedeeltes soos Matt 5:32; 19:9; Luk 16:18 en Rom… Lees Meer »

HERVORMER, DIE, amptelike kerk­koerant van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika (NHKA)*. Die Algemene Kerkvergadering van die Hervormde Kerk het in 1869 besluit om ’n kerkblad uit te gee. Vanweë die troebel tye op kerklike en volksterrein, het die eerste uitgawe van die blad eers op 15 September 1899 verskyn. Die publikasie daarvan is gou… Lees Meer »

HERVORMING. Onder die Hervorming (meer spesifiek aangedui as Kerkhervor­ming) of Reformasie word gewoonlik verstaan die beweging op kerklike en sosiale terrein wat hoofsaaklik gedurende die 16de eeu plaasgevind het in reaksie teen die leer van die Katolieke Kerk*. Die Katolieke leer het onder andere die volgende sake inge­sluit waarteen die Hervormers in opstand gekom het:… Lees Meer »

HERVORMINGDAGGETUIENIS. Kort voor Hervormingsdag 1980 het Die Kerk­bode* ’n stuk gepubliseer wat deur agt voor­aanstaande Pretoriase en Stellenbosse teoloë van die NG Kerk* aan die blad gestuur is en wat ’n besondere impak sou hê. Die “Getuienis, 31 Oktober 1980” het die vinger gelê op seerplekke in die apartheid*-samelewing en die NG Kerk se traagheid… Lees Meer »

HETEROSEKSUALITEIT dui op seksuele neigings wat geheel en al of hoofsaaklik gerig is op indiwidue van die teenoorgestelde geslag. Dit is die belewing van ’n persoon as ’n totale psigo-fisieke wese wat hunker na eenwording  met iemand van die teenoorgestelde geslag. Dit bereik ’n hoogtepunt in die seksdaad binne ’n vaste liefdesverhouding tussen twee volwassenes…. Lees Meer »

HETIETE is ’n volk woonagtig in die sentrale en oostelike dele van Klein-Asië met hulle hoofstad in Gattusa (Bogazkoy). Gedu­rende die 2de millennium vC het hulle die hoogtepunt van hulle mag bereik en by geleentheid dele van Mesopotamië* en Sirië* beset. In die Bybel* word na hulle ver­­wys as die “kinders van Het”. Die Heti­tiese… Lees Meer »

HIASINT. Kyk by: Juwele en edelstene.

HIËNAS. Kyk by: Diere van die Bybel.

HIËRARGIE is in die Vroeë Kerk* ge­bruik om die drie ordes* van Christelike gees­telikes aan te dui. Die drievoudige hiër­ar­gie (range) van biskop*, priester* en dia­ken*2 is tot vandag toe in die Katolieke*, Grieks-Ortodokse* en Anglikaanse* kerke bewaar. In 1 en 2 Tim kry ons die volledigste beskrywing in die Skrif* van die pligte, verantwoordelikhede… Lees Meer »

HIKSOS beteken “vreemde oorheersers” en verwys na ’n groep Noordwes-Semiete, Gurriete en Hetiete* wat Egipte* binnegeval het en vanaf 1700 tot 1550 vC oor Egipte regeer het. Hulle het die hoofstad vanaf Tebes verder noord na Avaris (Soan in die Nyldelta) verskuif. Hulle ryk het Egipte, Palestina* en Sirië* ingesluit. Die Hiksos was goedgeskoolde soldate… Lees Meer »

HILDEGARD (1098-1179) was van haar agtste jaar ’n kluisenaar en het reeds vroeg visioene ervaar. Sy is daarom die “Sybilla van die Ryn”genoem. Hildegard was die stigter van verskeie kloosters en het haar omstreeks 1150 in ’n nonneklooster in Rupertsberg gevestig waarvan sy die abdis (hoof) was. Talle van haar visioene is opgeteken. Sy het… Lees Meer »

HILKIA. Hierdie naam kom dikwels voor, verwysend na verskillende persone. Meestal word aangedui dat die persoon van Levitiese* afkoms was. Die bekendste is die persoon wat tydens koning Josia* se regering in Jerusalem* as hoëpriester* opgetree het. Hy was die seun van Sallum, en was ook van Levitiese afkoms. In 2 Kon 22 word vertel… Lees Meer »

HILLEL. Kyk by: Rabbynse skole.

HIPPOLITUS (circa 170–236) was ’n vooraanstaande teoloog in Rome*, maar hy het hom laat ompraat om in die destydse kerkstryd as “anti-pous” verkies te word. Hy was ook die laaste teoloog wat in die Weste in Grieks* geskryf het. Die belangrikste werk wat aan Hippoli­tus toegesê word, is sy Weerlegging van alle ketterye. Hieruit kan… Lees Meer »

HIRKANUS. Twee Hasmonese leiers dra hierdie naam. ‑Hirkanus I was die seun van Simon Makkabeus* wat van 135/4–104 vC oor Judea* regeer het. Hy het onder andere die Samaritane* se tempel op Gerisim* vernietig. ‑Hirkanus II het as hoëpriester* in Jerusa­lem* gedien – in 76–66 en weer van 63 tot 40 vC. Hy is uiteindelik… Lees Meer »

HIS PEOPLE CHRISTIAN MINIS­TRIES staan breedweg in die evangelies-charismatiese tradisie (Kyk by: Charismatiese spiritualiteit) en het in 1988 tot stand gekom. Hulle fokus veral op  evangelisasiewerk in die konteks van universiteitskampusse. Hulle is daarop ingestel om jongmense te bereik deur aandag te gee aan hulle totale behoeftes. Hulle hoofkantoor is in Rondebosch in Kaapstad en… Lees Meer »

  HISKIA was die seun en opvolger van Agas*. Alhoewel daar nie heeltemal ooreenstemming is oor die presiese datum van Hiskia se heerskappy nie, is die meeste aanduidings dat dit tussen die jare 727–698 vC was. Hiskia se ma was Abi, die dogter van Sagaria. Hiskia se werk kan in twee kategorieë ingedeel word, naamlik… Lees Meer »

HISKIA SE WATERKANAAL. Kyk by: Gihon.

HISOP. Kyk by: Plante in die Bybel.

HISTORIESE JESUS. Kyk by: Jesus, Historiese.

HISTORIESE KRITIEK word in die eng sin van die woord beperk tot die domein van Bybelinterpretasie. Dit is ’n wetenskaplike metode om die antieke teks van die Bybel* te verstaan in die lig van die historiese oorsprong, die tyd en plek waarin dit geskryf is, die bronne (indien enige), asook die gebeure, datums, persone, plekke… Lees Meer »

HOEKSTEEN vertaal verskillende He­breeu­se* en Griekse* woorde. Petrus* haal voor die Sanhedrin* Ps 118:22 aan met verwysing na Christus*: “die klip (lithos) wat … afgekeur is … het die belangrikste klip (ke­phalé gonias) geword.” Laasgenoemde is óf die hoeksteen óf die sluitsteen in die middel van ’n klipboog bokant ’n ingang. Je­sus* self verwys na… Lees Meer »

HOENDERS. Kyk by: Diere van die Bybel.

HOËPRIESTER. 1. Aäron* was die eerste hoëpriester – gekies deur God en in sy amp* aangestel ná ’n reinigings- en salwingsrite. Opvolging geskied hierna in die Aäronitiese geslagslyn en telkens deur die oudste seun. Afgesien van die gewone priesterklere (Eks 28; 39), is daar vier ti­piese kledingstukke van die hoëpriester (Lev 8:7-9): ’n skouerkleed (efod*)… Lees Meer »

HOËPRIESTER. Sedert die tyd van Julius Wellhausen* stem Bybelwetenskaplikes redelik algemeen saam dat die amp van hoëpriester ’n relatief laat ontwikkeling in die priesterskap was (Kyk by: Leviete en priesters). Die vermoede is dat hierdie leiersfigure eers ná die Babiloniese ballingskap*2 in die gods­diens van Ou Israel* prominent geword het. Volgens Wellhausen se teorie word… Lees Meer »

HOER (HOERERY). Hoerery of prosti­tusie* verwys na ’n persoon, meestal ’n vrou*, wat seksuele dienste teen betaling aangebied het, of soms selfs as verwysing na iemand wat skuldig is aan onsedelike* praktyke (Kyk by: Ontug) en veral buitehuwelikse seks* (bv Lev 2:7, 14). In die Ou Testament* word prostitusie konsekwent negatief bejeën. Alhoewel wette daarteen… Lees Meer »

HOFMEYR, ANDREW ### LEMMA WORD GESKRYF.

HOFMEYR, GEORGE SEBASTIAAN (1945–2009) het ná sy hoërskoolloopbaan aan die Afrikaanse Hoër Seunskool in Pretoria, BA-Honneursgrade in geskiedenis en antropologie aan die Universiteit van Pretoria verwerf. Hy behaal in 1981 ’n MA in geskiedenis aan die Universiteit van Kaap­stad oor een van talle belangrike aspekte van die amaXhosa* se kleurryke geskiedenis. Hy het hom in… Lees Meer »

HOFMEYR, JAN ### LEMMA WORD GESKRYF. (Andrew Hofmeyr se broer.)

HOFMEYR, JOHANNES WYNAND (HOFFIE) (1947–) het aan die Universiteit van Pretoria teologie* studeer, verskeie grade met lof verwerf en as voorsitter van die studenteraad gedien. Hy het sy doktorsgraad in kerkgeskiedenis* in Kampen, Nederland, behaal. Van 1977 af het hy aan Unisa doseer en van 1990 af aan sy alma mater. Hy was sekretaris en… Lees Meer »

HOFMEYR, STEPHANUS JOHANNES GERHARDUS (1839–1905) is in Kaapstad gebore as seun van advokaat Jan Hendrik Hofmeyr. Ná sy bekering* in 1862 voel hy ’n sterk roeping om sendeling* te word. Swak gesondheid verhinder hom om toelating tot die Kweekskool* op Stellenbosch te verkry en hy word in 1863 godsdiensonderwyser. ’n Jaar later vra die Kaapse… Lees Meer »

HOFNI is die seun van die priester Eli*, en was saam met sy broer, Pinehas, priester*1 in Silo* (1 Sam 1:3). God openbaar aan Samuel* dat Eli nie sy seuns gestraf het toe hulle gesondig het deur van die vet van die offerandes vir hulleself te neem nie, en daarom sou hulle sterf (1 Sam… Lees Meer »

HOLBEIN, HANS (jr) (1497–1543) was ’n skilder van Augsburg wat by sy pa leer skilder het. Hy is later na Basel toe waar hy Erasmus* ontmoet het. Erasmus het hom gevra om sy satires te illustreer. Hy het ook die illustrasies van Luther* se Duitse Bybel gedoen. Die Reformasie* het dinge vir hom in Basel… Lees Meer »

HOLISME is die oortuiging dat die geheel van ’n bepaalde saak méér is as die somtotaal van die dele daarvan, dit wil sê, dat die aard van die dele of die verhoudings tussen die dele nie afdoende rekenskap kan gee van die geheel nie en dat die dele nie toereikend verstaan kan word sonder verwysing… Lees Meer »

HOMILETIEK / PREEKKUNDE word as vak aan teologiese fakulteite aangebied waar voornemende predikante* onder meer in preekmaak en preeklewering onderrig word. Die woord homiletiek kom van die Griekse werkwoord homiléÿ. Hierdie woord bete­ken om met iemand te praat. Die bedoe­ling is ook dat die kommunikasierolle omgekeer word. Dit is presies wat daar in die preek*… Lees Meer »

HOMOFOBIE. Dié term is in 1971 die eerste keer deur die Amerikaanse sielkundige George Weinberg gebruik. Homofobie verwys na ’n intellektueel ongegronde vrees vir homoseksualiteit* wat tot uiting kom in negatiewe emosies en lei tot diskri­minerende gedrag teenoor homoseksuele persone. Waarskynlik die mees ekstreme voor­beeld van homofobies-gemotiveerde gedrag die afgelope eeu het in die Hitler*-era… Lees Meer »

In die kontroversie rondom homoseksualiteit en selfdegeslagverhoudings speel Romeine 1:26-27 ’n sentrale rol. Daar bestaan heelwat misverstand oor die strekking van hierdie verse en dit word gevolglik ernstig misbruik. In Rom 1:18-32 fokus Paulus* op die ontaarding van die heidendom* van sy tyd. Hy gebruik ’n hele aantal terme wat wys op die drievoudige perversie… Lees Meer »

HOMOSEKSUELE HUWELIK / BUR­GER­LIKE VERBINTENIS. In 2006 het dit in Suid-Afrika wet geword dat mense van dieselfde geslag met mekaar ’n wettige, lewenslange verbintenis kan aangaan waar­in hulle in alle opsigte dieselfde wetlike voorregte geniet as mense in ’n tradisionele heteroseksuele* huweliksverbintenis (Kyk by: Huwelik). Terwyl sommige Christene en kerke heftig teen dié wet gekant… Lees Meer »

HONDE. Kyk by: Diere van die Bybel.

  HONGERSNOOD. In die Ou Testament* lees ons tragiese beskrywings van die ly­ding wat mense ervaar wanneer daar ge­brek aan kos is (sien veral die boek Joël* en Klaagl 2 en 4). Hierdie kosskaarstes is veroorsaak deur gebeurtenisse soos droogte, sprinkaanplae, brande en veral oorlog. Een manier hoe die Ou Testament probeer sin maak van… Lees Meer »

HOOF het verskeie betekenisse in die Bybel*. Dit verwys fisiologies na die kopge­deelte van die liggaam* en metafories* na mag* en gesag*. ‑Die hoof is die bron van lewe (Matt 14:8; Joh 19:30) eerder as die setel van denke, daarom simboliseer die oplig van die hoof (kop) die toebedeling van lewe en sukses (Rig 8:28;… Lees Meer »

HOOFMAN. Kyk by: Owerste.

HOOGENHOUT, CASPARUS PETRUS (1843–1922) kom in 1860 uit Nederland in Kaapstad aan en gaan woon op Wellington waar hy skoolhoof van die Groenberg-skool word. Hy was besorgd oor die toekoms van die Afrikaner* en sy taal en publiseer De Afrikaanse Volkslied en ’n “manifes”-pamflet waaruit die godsdienstige en nasionale doelstelling vir Afrikaans* duidelik blyk. Hy… Lees Meer »

HOOGLIED VAN SALOMO (BYBELBOEK) kry sy naam van die inleidingsfrase in die Hebreeuse* teks, naamlik sîr hassirîm (“die lied van liedere”, of “die hoogste lied”). Die boek is een van die vyf feesrolle* van die Hebreeuse Bybel, en dit word jaarliks (tot vandag toe) met Paasfees* in die Joodse* tradisie gelees (Kyk by: Megillot). Dit… Lees Meer »

HOOP is saam met geloof* en liefde* kernwoorde in die Christelike geloof* (1 Kor 13:13). Daar is egter ’n wesenlike verskil tus­sen hoop-in-die-algemeen en Christelike hoop. Hoop-in-die-algemeen is enersyds uiters belangrik maar andersyds heeltemal onseker. “Hoop verloor, alles verloor” sê hoe belangrik dit is. ’n Mens kan eintlik nie reg­tig verder lewe as jy alle hoop… Lees Meer »

HORAK, ISAAC GERHARDUS JACOBUS (1833–1914) het sy opleiding aan die SA Kollege (voorloper van die Universiteit van Kaapstad) ontvang en werk daarna as assistent-onderwyser op Swellen­dam. Hy gaan daarna teologie* studeer in Utrecht, Nederland. By sy terugkeer in 1858 aanvaar hy ’n beroep na Mosselbaai. In Oktober 1887 word Horak saakgelastigde van die Kaapse Kerk*,… Lees Meer »

HOREB. Kyk by: Sinai2.

HORING. Kyk by: Musiekinstrumente in die Bybel.

HOSEA (BYBELBOEK) is die eerste van die twaalf Klein Profete (Kyk by: Boek van die Twaalf) en vertoon twee letterkundige kenmerke: Die taalgebruik is voortreflik. Die profesie word omraam deur ’n inleiding (1:1-2a) en ’n naskrif (14:10). Die taalgebruik we­mel van pragtige uitdrukkings, vergely­kings en idiome. Byvoorbeeld: “Efraim* het vir Egipte* gekoer, maar Assirië* toe… Lees Meer »

HOSEA (PERSOON). Die naam bete­ken: “Die Here red”. Drie persone is onder hierdie naam bekend. ‑Die bekendste is die profeet Hosea wat ook ’n Bybelboek geskryf het en in opdrag van die Here met Gomer*, ’n prostituut, moes trou. Hy was ’n boorling van die Noordryk*. Die tyd van sy optrede strek van ongeveer 755… Lees Meer »

HOSPICE. Kyk by: Palliatiewe sorg.

HUGENOTE-SEMINARIE. Kyk by: Hu­ge­note-kollege.

HUGO, DANIËL JOHANNES (1955–), predikantseun en invloedryke Afrikaanse digter, dig aanvanklik in die volgstroom van DJ Opperman* met sy versvorms, verssoorte, rymskemas, strukture, beeldvorming en temas. Sy eerste verse verskyn saam met dié van drie ander digters in Brekfis met vier (1981), en daarna publiseer hy heelparty bundels, waaronder Buitekamer­klanke (1983), Verse van die ongeloof… Lees Meer »

HUGO, GIDEON JOZUA (1864–1933). “Hy was lank en maer, blas van kleur, swart hare en swart baard en swart oë met ’n lang swart toga aan. Al wat wit aan hom was, was sy bef en die wit papiertjie in sy hand.” So beskryf dr JD Vorster* Hugo toe hy tydens die NG Kerk* se… Lees Meer »

HUGO, HÉLÈNE (??-??) Die name van twee vroue, Margaretha Hugo (eggenote van eerw HC Hugo) en haar dogter, Hélène, sal altyd onthou word wanneer daar oor die werk wat onder blindes in Zimbabwe gedoen is, gepraat word. In 1927 het Margaretha Hugo vir ’n handjievol blinde leerlinge op Chibi (die sendingstasie waar sy en haar… Lees Meer »

HUISE VIR BEJAARDES. Kyk by: Be­jaar­desorg.

HUISGEMEENTE. Die eerste gemeen­tes* in die Nuwe Testament* was almal huisgemeentes. Die rede hiervoor was dat die eerste gemeentes uit Joodse* Christene* bestaan het, met as oorspronklike plek van aanbidding die sinagoge* – selfs nadat hulle tot die oortuiging gekom het dat Jesus* die Messias* is. Joodse Christene het waarskynlik vir ’n geruime tyd sowel… Lees Meer »

HUISGODE is ’n vertalingsmoontlikheid vir die Hebreeuse* woord teraf¥m, wat meestal vertaal word as “afgodsbeelde”. Dié beelde het ’n sentrale rol gespeel in die fa­miliegodsdiens van Israel*, maar dit is nie baie seker presies hoe nie. Daar is baie godebeeldjies van klei en metaal in die opgrawing van stede in Israel gevind, veral van godinne…. Lees Meer »

HUISGODSDIENS is die beoefening van godsdiens* in die intieme kring van die huisgesin (Kyk by: Gesin). Calvyn* het, anders as Luther* en die Katolieke*, nie die bediening van die sakramente* tuis voorgestaan nie. Daarteenoor het gereformeerdes* groot klem gelê op die beoefening van godsdiens in die huis, wat gewoonlik bestaan het uit Bybellees, sang en… Lees Meer »

HUISKERKE is ’n naam waarmee dikwels na die gemeentes* in die Nuwe Testa­ment* verwys word. (Kyk by: Huisgemeente.) Gelowiges het ge­woon­lik in huise byeengekom. Paulus* skryf bv “aan die gemeente wat gereeld in jou huis bymekaar kom” (Filem vers 2). Enkele teoloë beskou dit nie net as ideaal vir die kerk nie, maar as norm…. Lees Meer »

HUISTAFELS is Skrifgedeeltes in die Nu­we Testament* waarin etiese riglyne vir verskillende lede van ’n antieke huishouding gegee word, bv Kol 3:18–4:1, Ef 5:21–6:9, 1 Pet 2:19–3:7. Daar is ’n redelike kon­sensus onder geleerdes dat die huista­fels tradisionele materiaal is, met ander woorde dat die skrywers nie hulle eie oorspronklike riglyne formuleer nie, maar riglyne… Lees Meer »

HULDA. Kyk by: Gulda.

HUMANISME is oor die algemeen enige op­trede of gesindheid wat menslike waar­des en humanitêre hulp hoog ag. Tegnies verwys dit egter na veral drie historiese bewegings. ‑Humanisme verwys eerstens, en soms in die besonder, na die uitdrukkingsvorm van die geesteslewe en sosio-kulturele uit­werking van die Renaissance* (onge­veer 14de tot 17de eeu). Dit staan ’n model… Lees Meer »

HUMANISME, CHRISTELIKE. In Suid-Afrika is John de Gruchy* die eksponent van wat hy “Christelike humanisme” noem. In sy boek, Being human – Confessions of a Christian humanist (2006; in 2008 bekroon met die Andrew Murray-Desmond Tutuprys*), skryf De Gruchy die volgende kenmerke aan Christelike humanisme toe: Christelike humanisme bevestig die integriteit van die skepping en besef… Lees Meer »

HUMOR. Kyk by: Geestigheid.

HUR is een van Moses* se leiers ná die uittog uit Egipte*. Hur het Aäron* gehelp om Moses se hande hoog te hou tydens die geveg teen Amalek* by Refidim. Terwyl hulle sy hande opgehou het, het Israel* die geveg gewen (Eks 17:12). Hy en Aäron word deur Moses as leiers aangestel toe Moses na… Lees Meer »

HUWELIK. In die Christelike kerk* se verstaan van die huwelik het Jesus* se antwoord op die vraag van ’n Fariseër* of ’n man sommer oor enige ding van sy vrou* mag skei, nog altyd ’n sentrale rol gespeel: “Het julle nie gelees dat die Skepper hulle van die begin af man en vrou gemaak het… Lees Meer »

HUWELIKSBERAAD is gewoonlik (in die omgangstaal) die bystand wat ’n pastor of pastorale werker aan ’n egpaar wat verhoudingsprobleme ondervind, verleen. Die manier waarop hierdie bystand gegee word, word bepaal deur die paradigma (denk­­raamwerk) waarmee die pastor werk. Twee paradigmas kan breedweg onderskei word, naamlik ’n strukturalistiese en ’n pos­t­strukturalistiese paradigma. In die struktu­ra­lis­tiese paradigma… Lees Meer »

HUWELIKSKATEGESE. Kyk by: Huwe­liks­voor­bereiding.

HUWELIKSTERAPIE. Kyk by: Huwe­liks­beraad.    

HUWELIKSVOORBEREIDING kan ge­sien word as die beradingsproses waarby ’n pastor of terapeut en ’n voornemende egpaar betrokke is. Dit kan ook in ’n ruimer sin verstaan word as die begeleiding van jongmense en nog-nie-getroudes om bete­ke­nis­volle verhoudings aan te knoop wat kan uitloop op ’n huwelik*. As die ontwikkeling van huweliksvoorbereiding (in die enger sin… Lees Meer »

HYBELS, WILLIAM (BILL) (1952–) is in Kalamazoo, Michigan, gebore en het sy teologiese opleiding – en later ’n eredoktorsgraad – by Trinity Evangelical Divinity School gekry. Ná ’n uitdaging aan die klas deur een van die dosente dat hulle hulle moet beywer vir ’n Handelinge 2-gemeente, het hy sy sakeplanne vir die bediening verruil. In… Lees Meer »